Сулейман-Стальский район
Версия для слабовидящих

Антитеррор

Террордиз — ваъ! Фагьум ая, эй мусурман!..

И цIарар кхьиниз зун и мукьвара чи республикадин Кьил Рамазан Гьажимурадович Абдулатипова Сулейман-Стальский райондин руководитель Нариман Шамсудинович Абдулмуталибовахъ галаз хьайи гуьруьшдал лагьай, чи фикирдалди, лап важиблу са къейдини-тапшуругъди мажбурна. (Материал чи газетдин 8-нумрада чапнава).
Дагъустандин Кьили санлай и районда алатнавай йисуз тухванвай кIвалахдилай разивал къалурнаватIани, “фикирдай акъуднавай бязи крар” авайдини къейднава: “Эгер чаз экономика хкажиз кIанзаватIа, жемят экстремизм ва терроризм кьабул тавунал желб авун — им чи эвелимжи нубатдин везифа я. ИкI тахьайтIа, са затIни арадал къведач…”
Дугъриданни, им чакай гьар садак къалабулух кутазвай кьетIен месэла я. Чаз чи хуьрерин, санлай районрин, республикадин экономика, культура, яшайишдин шартIар хкаж хьана кIанзава. Гзаф крарикни кьил кутазвайди аквазва. Кьилди къачуртIа, икьван чIавалди саки баятлухриз элкъвей цIудралди, виш гектарралди чилерал яваш-яваш “чан хкизва” — цIийи багълар, уьзуьмлухар кухтазва, парникар, теплицаяр, къелемлухар арадал гъизва, цIийи къаналрик юзун-гьерекат акатзава…
Сулейман-Стальский район, амай районрив гекъигайла, хейлин дережайра цIийи хъхьанва, и кар давамни жезва.
Бес республикадин Кьили авунвай къейд — ганвай тапшуругъ?.. Экономика, экстремизм, террор… Ихьтин ерли сад-садав кьан тийизвай келимаяр санал гьикI ацалтзавайди ятIа?
Республикада лап медени, вилик фенвай районрикай сад тир Сулейман-Стальский районда эхиримжи вахтаралди экстремистринни террористрин чIулав гьерекатар, гьакьван залан хирер, къурбандар жезвайдакай рахазвайди тушир. Бес гила?..
Алатай йисуз чи газетда писатель, илимрин доктор Къурбан Халикьович Акимова, сардархуьруьнви са танишдин хизандай кьве хва Сириядиз фена, ана чи уьлкведа къадагъа авунвай “исламдин государство” лугьудай террористрин акьалтIай вагьшивилин тешкилатдин дестейра “къуллугъдайла” телеф хьайидакай, диде-буба, хуьруьнвияр патал им мусибат тирдакай кхьенай.
Адалай кьулухъ Кьурагь райондин КIирийрин хуьруьн патав, тама, гуьгъуьнлай Сулейман-Стальский райондин Хтунрин хуьруьн патав, тама, масанра хьайи террордиз кьил янавай “михьи диндин аскеррин” къурбандрикай хабарар чи газетдани, масанрани чап хьана, телеканалрай, Интернетдай къалурна.
Им вуч лагьай гаф я? Асирра чпин къенивилелди, михьивилелди, чеб гьам Аллагьдин, гьам диндин, гьам адетдин инсанвилин рекьеризни вафалувилелди тафаватлу хьайи арифдарар — Ярагъ Мегьамед, Алкьвадар Гьасан, Етим Эмин, Рухун Али, Мамрач Къазанфарбег, СтIал Сулейман ва маса ксар гайи ватандихъ вуч тIал-завал галукьна?
Эгер инаг фу авачир, яшамиш жедай шартIариз къулайсузди яз, къенин рухвайриз ана дарвал аквазва лагьайтIа, им акьалтIай таб-чиркин фитне авун жедай. И чил вичин тIебиатди ганвай няметрал, девлетрал гьалтайлани, женнет авайди ятIа, гьанин юкьни юкьваз ухшарди я. Сириядиз ва я маса “кузвай пипIериз” и чилелай фена, “женнет” жагъуриз кIанзавай рухвайриз яраб садра кьванни Чирагъ вацIун чарчаррин ван хьайиди ятIа?.. Садра кьванни Кпул, Ричал ятарин дад акурди ятIа?.. Шихийринни Гъетягърин нехуьн аш тIуьрди ятIа?..
Вилер ахъайна килигайтIа, и чилин гьар са чIиб къизил я лугьудай! Ша чна шаир Ибрагьим Гьуьсейноваз яб гун:

Каспидилай Кьукьма дагъда акьуна,
Гегьенш хьанва мублагь чуьллер —
тамаш вун.
Фенва Дербент-Бакудал кьил чIугуна,
Шегьредин цIар, ракьун рекьиз юлдаш вун.
Няметарни бул я — ша чи суфрадихъ! —
Ични чуьхвер, таза фуни арандин.
Ричал булах авахьзава агъадихъ,
Къуллугъ ийиз сагъламвилиз инсандин…
СтIалви шаир Мислимата тарифзава:
ХупI гуьзел я чи хуьр-уба,
Рагъ илифна, акъуд тежер.
Жеда зурба бегьер ана,
Гар, циф, тIурфан агуд тежер.
Гьар экуьнахъ, къвез, мекерив
Къизил шагьвар къугъваз жеда.
Ширин темен гуз, цуькверив
Назлу билбил рахаз жеда…

Квез, къе бомбайривайни гуьллейривай, хъиткьинардай барутривай “женнет” кIанзавай рухваяр, экуьнин шагьварди темен гайиди ятIа? Дидедин лайлайрин ван квез хьайиди ятIа?..
И ва гзаф маса суалрини кьилиз тIал акъудзава. “Дин михьиз хуьзвайди я” лугьуз, куьн гьихьтин нагьакьан рекьел алатIа аквазвачни квез?
Дин хуьзвай касди сифте нубатда вичин ягь-намус, дидени буба, вах-стха, ватан хуьдай крарик къуват кутун лазим тушни?
Арифдар Алкьвадар Гьасанан ирсинай чал ихьтин келимаяр гьалтзава:

Жув инсан яз гьисабдай кас жен, герек,
халкьдин къуллугъда.
Лазим туш хьун виш агъзур йис аваз
ялтахдин буйругъда.
Зулумкардиз къуллугъ авун и дуьньяда
мусибат я.
Зулумдин пар ялиз, гваз фин жуван халкьдиз
хиянат я.
Ламра маса гуда азадвал, на адаз са газар
гайитIа,
Хушуналди лукI жеч инсан, адаз дуьнья,
базар гайитIа…

                     (“Азадвал” шиирдай).

“Мусурман мусурмандизни лукI тежен” лагьанай чIехи муршид Ярагъ Мегьамеда. ЛукIвар — залукIар кьазвайбур, алверзавайбур вуч мусурманар я?
Икьван веревирдер авуниз чун чи кьилел къе къвезвай гьадисайри мажбурнава. Чаз чи хуьрер абад, яшайиш гуьзелди, варлуди, бахтлуди хьана кIанзава. Асул пай инсанар гьа и яратмишдай рекье авайдини субут я.
Амма, кьацIай са данади михьиз нехир кьацIурдайди хьиз, экстремизмдинни террордин рехъ хкязавайбуру “Аллагьдин михьи рехъ” хкязавани? Инсанар ягъиз-рекьиз зулумарзавайди Аллагьдин рехъ яни?
Жанавурдини вич яшамиш жезвай мулкуниз зиянар гудач лугьузва. Бес инсанрихъ гьа акьулни авачни?
Чи са гзаф чпихъ мумкинвилер, гьал-агьвал хьанвай рухвайрини рушари, жуван чилел хтана, адан девлетар хуьз, артухардай ниятар аваз, пулдин хейлин такьатар желбзава. ТIимилбур ятIани, сифтегьан карханаярни, майишатарни, ял ядай, сагъламвал мягькемардай идараярни, стадионарни арадал къвезва. Кьасумхуьруьн консервиярдай заводни кIвачел ахкьалдариз кIанзавай мерд ксар авайди тайин хьанва. Бес тамарани кIамара чинебан мукар кутуна, жегьил чанариз къастзавайбур, акьул квадарнавай бейчараяр авай чкадиз куьмекдайбур желб ийиз жедани?
Республикадин Кьилин Чарчени экстремизмдинни террордин рехъ кьазвайбуруз гьар са чкада кьетIи женг малумарун герек тирдакай лагьанва.
Чинра, адет яз, вуж квел машгъул ятIа, нин кIвале вуч аватIа, виридаз хабар жезвайди я. Диде-бубадиз чпин веледрин крар генани фад аквазвайди я. Амма хаталу рекьер агалзавач эхир вирибуру…
Лам цурай катдалди турвакьар мягькемарнайтIа, чун террордихъай кичIе яз, тамариз, рекьериз, яйлахриз физ тежез амукьдачир эхир!.. Фагьум ая, эй мусурман! Вун гьинихъ физва? Низ яб гузва? Вуч гъиле кьазва?.. И фикирар вичин вахтунда камалэгьли шаир Етим Эминани лагьайди рикIел хкун кутугнава…

Мердали Жалилов, литературадин отделдин редактор

Количество показов: 631
18.03.2016

Возврат к списку