Сулейман-Стальский район
Версия для слабовидящих

Рамазан Нагиев. Ачул суфра

Аннотация: Куь гъилевайди Рамазан Нагъиеван шииррин сифтегьан ктаб я. Рамазан Нагъиев шииратдиз 1950-йисара атана. Адан эсерар республикадин ва райондин газетризни журналриз акъатна. Шаирдин бейтериз къаматрин ва вакъиайрин якъинвал, везиндин дуьзгуьнвал, ц1арарин жуфтвал, ч1алан фасагьатвал хас я. Адахъ гекъигунрин ва лишанламишунрин анжах са вичиз хас кьет1енвал, вичин хат1 ава. Шаирди вичин шиирра уьмуьрдин гьар жуьре терефрикай, дуьнйадин татугайвилерикай, инсандин т1ебиатдиз хас гьар жуьре хесетрикай керчекдиз кхьизва.

no_image.jpgБиографическая справка

РАМАЗАН НАГЪИЕВ 1928-йисуз Агъа Ст1алдал дидедиз хьана. Ст1ал Сулейманан т1варунихъ галай институтдин (гилан ДГУ) тарихдин факультет акьалт1арайдалай гуьгъуьниз ада Цмуррин, Хутаргъарин, Нуьц1уьгърин, ахпани Агъа Ст1алрин школайра директор, завуч, тарихдин муаллим яз к1валахна. Гь вири вахтунда ам шиирар, пьесаяр, рассказар, очеркар кхьинал, халкьдин фольклор к1ват1унал машгъул я. Ада Ст1ал Сулейманан ва Ст1ал Саядан ирс к1ват1уникни еке пай кутуна, абурун са кьадар ц1ийи шиирар жагъурна. Ст1ал Саядан са жерге шиирар ва адакай кхьей макъалаяр газетризни акъатнай. Р.Нагъиев 1992-йисуз сифте яз чаптай акъатай Ст1ал Саядан шииррин ктаб туьк1уьрайди ва сифте гаф кхьейди я.
Р.Нагъиеван шиирар газетриз, журналриз акъатна, радиодай гана, бязи шиирар манийризни элкъуьрнава. Ам гьеле 1960-йисара кхьей «Ст1ал Саяд» драмадин автор я.
Анжах вичин къайгъусузвал ва дамахсузвал себеб яз гилани адан шииррин са к1ват1ални акъатнач. 
Шаир 2009 – йисан 4 июльдиз Агъа Ст1алдал рагьметдиз фена.

Т1ебиатдал инсандал хьиз чан ала

Т1ебиатдал инсандал хьиз чан ала,
Тарал-тамал хуп1 дуьадин ван ала.
Цуьк экъеч1да руша гъиле кьун патал,
Гуьзел цуьквер са к1унч1уна тун патал.
Багъишдайвал а к1унч1 жуван к1анидаз,
Виридалай жуван рик1из чимидаз.

Къелем ягъда – гуьлуьшан багъ хьун патал,
Булах хада мерд инсанди хъун патал,
Тар алахъда т1ямлу емиш гъун патал,
Чуьхвер, ципиц1, пад яру ич иер я,
Абур вири Садаллагьдин бегьер я.

Къацу векь-хъач мал-къарадиз хуьрек я,
Чан алайдаз гьар са нямет герек я.
Вири гузва Т1ебиатди инсандиз
Дидеди хьиз, бубади хьиз масандиз.
Т1ебиатдал инсандал хьиз чан ала,
И векьерал шумуд сирлу ван ала…


Инсан я вун, вучиз я вун инсафсуз?

Гъуьрчез физва, тфенгар ац1урна,
Аквазва ваз синел жейран къугъвазва.
Тфенг гъилел вегьезва на, гьазурна,
Гьайвандин хур бед хашуник кутазва.

Са легьзеда тфенгдин ван акъатна,
Налугьуди, ада цавар къазунна.
Язух гьайван леш хьиз чилел аватна,
Къатаддай кьван чил ивидай асунна.

Килиг, инсан, гьикьван туькьуьл кар хьана,
Ам диде тир мамарани нек амай.
Бес балайрин рик1из гьикьван т1ар хьана!
Абурун вил а нек1едихъ галамай…


Инсанвал

Виридалай багьа зат1 я инсанвал,
Ам гьуьрметни берекатни вири я.
Жезамайкьван айиз алахъ хъсанвал
Гьам ви девлет, гьам ви руьгьдин рузи я.

Бязибуру маса гуда инсанвал,
Са к1ус фахъни, тек са к1арц1ин къуллугъдихъ.
Чир тавуна инсанвилин масанвал,
Ялда даим тек са вичин дуллухдихъ.

Заз гьич к1ан жеч вуна авур хъсанвал,
Квачирла вак са зеррени инсанвал.


Агатмир

Вичи тагуз, чарадавай т1алабдай,
Мукъаят хьухь, ахьтин касдив агатмир.
Авур хатур туп1аралди гьисабдай…
Мукъаят хьухь, жув-жувалай алатмир.

Къвалаллайдал гаф агакьар тийидай,
Дугъри инсан кьадай халис кимидай.
Вичин куткун кьадай зурба гимидай…
Вад камунин жув яргъа хьухь, агатмир.

Вири кьве-кьвед хьайила вич сад жедай,
Къуншидиз дерт-гъам хьайила шад жедай.
Масад виниз хьайила рик1 пад жедай…
Яргъал акъваз, ахьтин касдив агатмир.

Паб ракъуриз, вичиз къуллугъ жагъурдай,
Дуст к1еве тваз, гъибет-фитне гьазурдай.
Вич михьиз кьаз, къвалаллайди кьац1урдай,
Ахьтин алчах нягьс-гимандив агатмир.

Вирибуру вичиз яб гун к1ан жедай,
Вичи авур меслятдал пашман жедай.
Гуьгъуьнай ам халис ви душман жедай,
Кьве мез авай гьа иландихъ агатмир.


Турарин цуьквер
(Къазимегьамед Агъасиеваз)

Кьезил шагьвар къарагъзава
Арагъ вац1ун хурудай,
Цуьквер ат1уз, къеврягъзавай
Шалбуз дагъдин чурудай,
Гузва хцив эхир рекье,
Лугьузвач, ваъ, савкьват хьуй.
Душманрин вилик рик1е
Гьам терсвал, гьам къуват хьуй!
Ужугъдин ц1ай къати жезва
Ахцягьвидин вилера,
Диде чилин нагъв хьиз цуьквер –
Ракьар алай гъилера.

Гьик1 акъвазда бес куьн, чархар,
Кьил агъузна секиндиз?
Тахьайт1а, куьн, шимед к1унт1ар
Хьиз, к1вачерик буш ят1а?
Куь мет1ерал чан гудайла
Къагьриманди эркиндиз?
Белки, квезни жасусари
Хъвайи иви хуш ят1а?

Кьабулдач за, ам леке я,
Зи такабур дагълариз.
Заманайри хуьда тарих
Чарарал ваъ, къванерал.
Шарвили тур гваз экъеч1да
Синеризни рагариз.
Гапур хци айиз, дагъви
Акьахда куь къуьнерал.

А турарни элкъвенва къе
Мулдин таза цуьквериз,
Налугьуди, ц1аяр кузва,
Чаз женгериз эвериз.
Акьалт1дани халкьдин сабур,
Цуьквериз яд гуналди?
Акьалт1дани булахдин йад,
Ст1ал патаз хьуналди?
Чи кьегьалар, къагьриманар,
Куьн чи дамах, даях я!
Иви алай куь парталар
Азадвилин пайдах я!


Дагъустан

Зи хайи ватан, дагъларин уьлкве,
Агалкьунар вахъ хьанва лап еке.
Гьич са фикирни амачиз рик1е,
Чна валди къе дамах айизва.
          
Тикрарбенд:

Дагъустан гьуьрметлу
Чандилай азиз
Мадни хьун девлетлу
К1ан я чи рик1из.

Чибур я гуьзел
Дагълар, яйлахар.
Чибур я фири-
нек1ед булахар.

Вун са дамар я жендекдин зурба,
Вун я чи кьилел къайгъудар буба.
Чи зегьметди къе хуьр, шегьер, уба
Сад садахъ галаз уртах айизва.

Алмасдилай вич пара тир хци,
Мягьтеларна варз ракетдин ванци.
Махар яз амач кацади, перци
Инсан галачиз к1валах айизва.



Вучиз?

Бязибуру лугьузва, зи яр гуьзел туш лугьуз,
Са-садбур алахънава, твах вуна зи руш лугьуз.
Лагь куьне заз, вучиз квез зи яр усал аквазва,
Гьахъ авазни-авачиз, зи ярдикай рахазва?

Садбуру гьуьжетзава, буй яргъиди я лугьуз,
Агъзур жуьре синихар, вири ярдик ква лугьуз.
Себеб вуч я, вучиз квез зи яр усал аквазва,
Куьз алазни-алачиз зи ярдикай рахазва?

Бязибуру лугьузва, гъвеч1и ялда яшдиз яр,
Къуншийри, бес лугьузва, ч1ехи ялда башдиз яр.
Квез минет хьуй, инсанар, зи ярдикай рахамир,
Са касдини зи ярдин синихар заз къаламир.

Дустари заз лугьузва, ярдин кифер куьруь я,
Бегенмиш туш ярдин т1вар, яр зи Гьуьруь-пери я.
Гьик1 акъудда, инсанар, ярдин т1вар куь сиверай?
Дек1ена куьн килигин зи ярдиз зи вилерай.

Гъетерикай храна за ярдал таж алук1да,
Зунни зи яр гьамиша къуьн-къуьневаз ацукьда.
Гьина зегьмет ават1а, гьана чна к1валахда,
Уртах хьайи кьисметдал даим чна дамахда.


Вун заз къведани?

Акур бере садлагьана вилериз,
Фена, гуьзел, зун чилерай-чилериз.
К1ан хьунухьин кьадар-гьисаб хьайид туш,
Гьа йикъалай вун рик1елай фейид туш.

Бейхабардиз чун кьвед чал дуьшуьш хьана,
Зи гьаваяр са кьадар дегиш хьана.
Заз акурди са жейрандин суьрет я,
Ви т1вар вуж я, лагь вуна заз, минет я.

Ви гуьрчег буй заз ахварай аквазва,
Зун гьар йифиз зак терхеба рахазва.
Билбил я вун текдиз хьайи багълара,
Гъамлу жейран хамдиз хвейи дагълара.

Шагьзада я, рушарин абур я вун,
Цавараллай тек ракъинин нур я вун.
Кьил цава кьаз, чаз яб тагуз жедани?
Эхиримжи гаф лагь: вун заз къведани?

Дишегьлидал дидевилин т1вар ала

Дишегьли я лугьуз инсаф тийиз на,
Зерре гьуьрмет айизвач ви хазандиз.
Кими крар папан к1вачиз кхьиз на,
Итим ят1а, регъуь тушни виждандиз.

Йугъ тагуз на папаз пеше квач лугьуз,
Вил ала ви папа къачур пулунал.
Бубад к1валяй багьа шейъер гвач лугьуз,
Гел жезвач ви далдам хьтин руфунал.

Эркек велед тахьун тахсир кьаз папан,
Цуьквер хьтин рушар ада ханачни?
Йукъуз пудра хквез кефи хаз папан,
Бес к1анивал вун паталди ганачни?

Дишегьлидал дидевилин т1вар ала,
Рушни гада кьведни сад я дидедиз.
Велед хунлай велед хуьнал пар ала,
Велед бахтлу хьун мурад я дидедин.

Шарвилияр хайибур я дидеяр,
Гагаринни хайид тушни дидеди?
Намус михьиз хвейибур я дидеяр,
Бес вазни нек гайид тушни дидеди?

Виш йисуз на к1ула кьуна диде ви,
Гъилел чраз як гуз, на ам хвейит1а,
Адан зегьмет мад амукьда хиве ви,
Эгер садра вуна кефи хайит1а.

Къе фермадал доярка я диде ви,
Фиринек1ед селлер к1вахьиз гъилеркай.
Агъзур хиял ават1ани рик1е зи,
Дидед къужах карагзава вилеркай.

Бушлухрин гимидаваз цаварал
Жуьрэтлу руш Терешкова феначни?
Саядани вичин азад ч1аларал
Кайи рик1ин гьиссер пакдиз хвеначни?

Бес я авун дишегьлидин синихар,
Сифте жува жуван тахсир хиве яхъ.
Вири сад туш инсанрин къилихар,
Дишегьлияр итимар хьиз вине яхъ.


Кьасумхуьр

Терг авур куьгьне зулумни зиллет
Я азадвилин макан Кьасумхуьр.
Женгера гьялай дагъвийрин кьисмет
Уьтквем рухвайрин ватан Кьасумхуьр.

Куьредин юкьвал кутунва бине –
Ц1ийи уьмуьрдин бегьер – Кьасумхуьр.
Дагъвидин намус кьунва на вине,
Куьредин кьилин шегьер Кьасумхуьр.

Кьибледа – арха, такабур дагълар,
Консерви завод, уьлкведа машгьур,
Шегьре рекьерни жинсинин багълар,
Рчаларин йад – ви дамах, абур.

Рухваяр – кьегьал, иер я рушар,
Берекат авай к1ат1 я гьар хазан.
Женнетдин багъдиз жезва вун ухшар,
Лезги эдебдин, тарихдин макан.

Экуь, гегьенш тир дараматар вахъ,
Ц1ийи уьмуьрдин аламатар вахъ.
Гьакъисагъ кардин бегьер Кьасумхуьр,
Куьредин меркез шегьер Кьасумхуьр.


Дидедин рик1

Икрам айиз дишегьлидин къаматдиз
Чирайд я чаз чи бубайри, ватанди.
Тур гъилевай дишегьлидин къуватдиз
Рей гайид я шумуд вагьши душманди.

Гьар инсандихъ са диде, са ватан хьун
Т1ебиатдин тамамвилин адет я.
Хайи диде хьиз ватанни масан хьун
Кас т1вар алай кьегьал хцин хесет я.

«Дидеяр хуьх!» – тагькимнай чаз бубайри
Чеб фидайла къати, къанлу женгериз.
Чавай гьа ирс вахчуда чи рухвайри,
Ц1ай кайила чаз женгериз эвериз.

Ви вилик гуж авурт1ани хциз ви,
Диде, ст1ал нагъв къалурмир душмандиз.
Тур сухай хьиз хьайит1ани рик1из ви,
Къалурмир вун адаз, диде, пашмандиз.

Такабурлу кьил гьамиша виневаз
Намус михьиз хвейид я чи дидейри.
Хазан, ватан, бала даим рик1еваз
Яшамиш хьун – веси турд я невейриз.

Куь вилерай авахьай кьван накъваркай
Вац1ар хьурай дявекарар батмишдай.
Хва кьейила чухвай кьилин ч1араркай
Мерезар хьуй чи душманар асмишдай.

Дидедин рик1, валай зурба дагъ авач –
Дагъларвайни эхиз жечир гужар ви.
Дидедин рик1, валай чими рагъ авач –
Жумарт рагъ я вахкуз тежер буржар ви.


Ст1алар

Къуьн-къуьневаз къудратлу пуд стха хьиз,
Килигзава къадим Шалбуз дагълариз.
Лезги деб тир Куьредин пуд арха хьиз,
Туьмер айиз бул емишдин багълариз.
Пуд Ст1алар пуд макан я бегьердин,
Пуд шегьер я халис ц1ийи тегьердин.

Сада садан кефи тахун адет я,
Зегьмет ч1угун ст1алвидин хесет я.
Бустан цада, ник дигида, к1валахда,
Пуд Ст1алар ст1алвийрин дамах я.
Мел-мехъердин зурар ала Ст1алдал,
Ст1ал гьавад сувар ала Ст1алдал.

Гьич эсилрин кьилел серин гъайид туш,
Агалай вар ст1алвидихъ хьайид туш,
Хуьруьн мешреб агъсакъалар акун я,
К1валин мешреб багьа мугьман атун я.
Жейранар я гуьзел рушар Ст1алрин,
Вили ягъиз тахьуй свасар Ст1алрин.
Сулейманан ватан я зи Ст1алар,
Мублагьвилин макан я зи Ст1алар.

Ст1алрин къайи земзем булахар,
Кпулрин йад, виш йисарин къавахар…
Гьамга хьтин и булахдин йад аку,
Терсепулдин ципиц1арин дад аку.
Имаратар санбар ала Ст1алдал,
Кьаличаяр, гамар ала Ст1алдал.
Такур хьтин тегьер я зи Ст1алар,
Пуд к1еле – пуд шегьер я зи Ст1алар.


Диде

Зегьмет ч1угур закай инсан хьун патал,
Чандилай заз багьа я вун, чан диде.
Ксун тийиз лайла ягъай йифера,
Багьа я заз ви куркурдин ван, диде.

Гишин тирт1ан, фу нен тийиз жедай зун,
Ваз назвал гуз хъукьван тийиз шедай зун,
Мекьи тирт1ан, алук1 тийиз парталар,
Перем гъиле кьаз, ви патав къведай зун.

Чубарук хьиз вун шараграл элкъведай,
Гьар патахъай вун суьрсет гваз хкведай.
Т1имил акваз, диде, вуна гайиди,
Чун, аялар, ви жибинра къекъведай.

Къвез алатна вахтар йифен ахвар хьиз,
Гележегди хъвер айизва хиялдиз.
Дидеди хьиз ачухзава ватанди
Вичин чими къужах куьрпе аялдиз.

Зи ватандал пехъи душман атайла,
Буба фенай хура къвазиз душмандин.
Аял вахтар за хиялдиз хкайла –
Кьве бурж гва зав: дидединни ватандин.

Ракъинин нур чк1анвай и дерейриз
Гьар гатфари цуьквер гъизва, гун патал
Рагъ хьиз жумарт рик1ер авай дидейриз.
Чунни абруз вафалубур хьун патал.

Йисар фида, анжах экуь къамат ви
Са ч1авузни чи рик1елай фидайд туш.
Чун паталди кана уьмуьр, къуват ви.
Чна леке ви намусдал гъидайд туш.


Даим буржлу яз амукьда 

И дуьнйадал виридалай
Хъсан касдиз буржлу я зун.
Чандилайни виждандилай
Масан касдиз буржлу язун.

Садавайни виш йисузни
А бурж вахкуз жедайди туш.
Бурж вугай кас са ч1авузни
Вахце лугьуз къведайди туш.

Шаршавдик кваз, ягъна к1улаз,
А кас на гваз къекъвейт1ани,
Капан кьулал кабаб чраз,
Дуьнйадилай элкъвейт1ани,
Гьахъ пулунихъ къачуз жедач,
Бурж садрани вахкуз жедач.

Гьатта къайгъу тек са йикъан
Эвез жедач, вахкуз жедач.
Адан ширин лайлайдин ван
Садавайни лугьуз жедач.

Яргъи уьмуьр давам хьайи
Йикъан кьарай, йифен зегьмет…
Са сеферда ваз мам гайи
Хуьх уьмуьрлух нек1ед гьуьрмет.

Рекьидалди виждандик зи,
Гьелбет, а бурж кваз амукьда.
Диде, вазни ватандиз зун
Даим буржлу яз амукьда.


Агакь тавур падарка

Вацран дуллух вири туна жибинда,
Муьжуьд мартдин падарка гун паталди.
Авур к1валах тушт1ани за яшинда
Падаркаяр гунуг икьван ч1авалди,
Виридалай багьа савкьват жагъурда,
Яргъи пулар жував акьван гвачт1ани.
Папахъ галаз хъсан т1уьн-хъун гьазурда,
Гьикьван и зур зи мажибдик квачт1ани.
За туп1алай авуна чи туьквенар,
Амма метягь катнавай кьит къуш хьана.
Чидач, себеб тирни кьифрен т1еквенар –
Чал атайла харап1аяр буш хьана.
Фикирна за: фида Къуба шегьердиз,
Белки анай туьк1уьда зи к1валахар!
К1вачин хьана зун и яргъал сефердиз,
Жуван пад-кьил агудна, гваз дамахар.
Пакамахъ зун гьатна рекье йигиндиз,
Паб райундиз атана зун рекье тваз.
Афтабусда ацукьна зун эркиндиз,
Агъзур хиял шаклу хьайи рик1еваз.
Къуба шегьер заз вад т1уб хьиз чир хьана,
Пуд йугъ хьана магазинра къекъвез зун.
Ресторанра вири чир-хчир хьана…
К1вачин хьана зат1ни гвачиз хквез зун.
Фикирна за: бес папаз вуч лугьуда?
Бакудиз фин атана зи хиялдиз.
Падаркани за Бакудай къачуда,
Мадни – зун-вун къужахдавай аялдиз.
Бакуда зун къекъвез хьана туьквенра,
Амукьнач зун килиг тавур складни.
Т1уб экъуьрна вири кьифрен т1еквенра,
Ц1рана зи жибиндавай акладни.
Кабакарни ашханаяр бул хьана,
Чир хьана заз гьатта мугъул ч1ални кваз.
Физвайди зи жибиндавай пул хьана,
Гана к1ват1ай гьаятдавай мални кваз.
Поездин къав – къайи ракь заз мес хьана,
Хтана зун шалвард кекни кумачиз.
Гьа иналди ч1угур кефер бес хьана
Пиво хъвадай са кепекни гумачиз.
Падарка за къведай йисуз къачуда,
(Ква райподин складдиз фин рик1ик зи),
За райподин кьилевайдаз лугьуда,
Вичи жаваб гурай папан вилик зи.

Тембекдинни эрекьдин гьуьжет

Тембек:
 – Де лагь вуна, дуьнйадал
Залай гужлу вуж ава?
Гъалиб жедай инсандал,
Захъ гьайбатлу гуж ава.

Зи т1вар гуьзел «Тембек» я,
Мухурка зи мирес я.
Филни к1удда! – зирек я,
Къалияндин хуьрек я,
За кьадайди нефес я,
Мугни хурун кьефес я.

«Памир», «Казбек» ч1угурди
Сиягьатдиз акъатда.
Бейгьуьшдин дад акур хьиз,
Зи таъсирдик акатда.
Кьил элкъведа къажгъандиз,
Хурун кьефес – ч1агъандиз.
Ахпа ана вуч жеда?
Жегьил уьмуьр пуч жеда!

Эрекь:
 – Захъ хьтин гуж тембекдихъ
Са ч1авузни хьайид туш.
За гайи кьван бедбахтвал
Инсанриз гайид туш.
Рагъ алай къуз къубудиз
Вегьена кас кьейид туш.
Жуваз къуллугъ айизвай
Папан келле хайид туш.
Хуьрел, к1валел я залай
Гзаф лянет гъайид туш.

Вун суфрадин къерехдал,
Зун гьамиша юкьвалла.
Вун ч1угурбур к1валахдал,
Зун хъвайибур меселла.
Суракьдава «уртахдан» –
«Кьил туьк1уьрун» рик1елла.

Тембек:
 – Месевайди, гиживал
Хкатзамаз, къарагъда.
Зи къармахра гьатайда
Болницадай гьарагъда.

Ичкичияр, дугъри я,
Мукьвал-мукьвал к1ват1 жеда,
Сивевайди гьамиша
Махуркадин кьат1 жеда.

Заз уьмуьрда акуна
Пара кефсуз хьайибур,
Анжах бап1рус ч1угуна
Лап артух я кьейибур.

Эрекь:
 – Бап1рус иштягь хьун патал,
Чарасузди эрекь я.
Келле ягъна хун патал,
Ван тийидай яракь я.

Эрекь авай межлисдиз
К1валахарни таз къведа,
Жибинда пул амай кьван,
Кьве мет ягъна хъваз къведа.

Зун хъвайила бязидаз
Чуьруьк авун хуш жеда,
Зун къеневай шофердин
Машиндикай къуш жеда.

Тембек:
 – Вуж гужлу я бес чакай,
Вуч авурт1а хъсан я?

Эрекь:
 – Чи къуватар алцумдай
Терез гвайди инсан я.

Инсан:
 – Яхц1урни ц1уд буханка фу
Са шуьшедихъ гун тийин.
Бап1рус ч1угваз, вегьез тфу,
Вацран мажиб кун тийин.

Вуч файдава, куьз герек я?
Чаз артухан зиян я.
Вахтундамаз терг авурт1а,
Чаз виридаз хъсан я.

Зегьримарар гадрин чна,
Виридан гаф сад хьана.
Аквадайвал чи межлисар,
Чи хуьр-к1вални шад хьана!

Экуьнихъай кимерал

Бубани хва кк1аналда,
Хци буба гатаналда,
Вилин к1анер кт1аналда,
Туп хьтин к1вал чк1аналда,
Ички хъвана.

К1валахдилай алудналда,
Папа к1валяй акъудналда,
Папан ч1арар алчудналда,
Чухваналда, къакъудналда,
Ички хъвана.

Садан сарар акъатналда,
Сад ламралай аватналда,
Сад рекьелай алатналда,
Хазандихъай галатналда,
Ички хъвана.

Сада папан шал ганалда,
Сада бугъаз кал ганалда,
Сад ар ягъдай мал хьаналда,
Фидай чка сал хьаналда,
Ички хъвана.

Садахъ гуьлле галукьналда,
Сад дустагъда ацукьналда,
Садни кимел алукьналда,
Йифди инал амукьналда,
Ички хъвана.

Гьикьван хьуй

Птулкадин юкьвалай кьаз,
Къекъведай вахтар гьикьван хьуй?
Кимел даим къумар къугъваз,
Аялрин пул, пенсия хъваз,
Анаша квай бап1рус ч1угваз,
Хъуьредай вахтар гьикьван хьуй?

Гьар са йугъ са сувар хьана,
Ичкичияр санбар хьана,
Суд-дуванар бизар хьана,
Сагъ тежедай азар хьана,
Хазанарин рик1 т1ар хьана,
Ишедай вахтар гьикьван хьуй?

Кеф – итимриз, гуж – папариз,
Лагьай ван тежез япариз,
Гафун кьилиз – гаф тапариз,
Геж хквез, мез гуз къапариз,
Агалнавай рак кук1вариз,
Хкведай вахтар гьикьван хьуй?

Саймиш тийиз я хуьр, я к1вал,
Вуч атайт1ан лугьуз сивял,
Икрагь хьана пабни аял,
Гьар межлисда акъудиз къал,
Лип1-лип1 хьана, демин кьулал
Элкъведай вахтар гьикьван хьуй?


Туба

Са сеферда ресторанда
Фу т1уьн патал ацукьна зун.
Хуьрек гъана – иштягь авач –
Дадмиш тежез амукьна зун.

Са истик1ан иштягь патал
Эрекь хъвайла ачух хьана.
Амайдини ич1ирна за,
Къвез-къвез иштягь артух хьана.

Кьвед лагьай кьат1 акьалт1айла,
Лампад экв заз рагъ хьиз хьана.
Зи патав гвай кактусдин цаз
Заз бегьерлу багъ хьиз хьана.

Мад хкана «жейрандин нек»,
Къуй, ам вилик кваз акурай.
Т1имил туш хьи ярар-дустар –
Вири патав гваз акурай.

Чидайбурни, течирбурни
Къвез ацукьиз нез хъфена.
Пулар гайла сдачаяр
Тахкуз, зал хъуьрез хъфена.

Элкъвезва к1вал, столар зал,
Кас аквадач, серинар я.
К1вач экисдай дуьз чил амач,
Хандак1арни деринар я.

Къарагъна зун зурзаз-зурзаз,
Кам вегьена рак1арихъди.
Хуьз тахьана к1вачеривай
Ярхар хьана сарарихъди.

Зи язухдай са дугърида
Зун к1вализ кьван гваз хтана.
Гьисабна за палчухд вирер,
Кьац1ана зурбаз хтана.

«Ам чи дах туш!» – лугьуз к1валяй
Биц1и руша гьарайзавай.
Гьаятдавай аялрини
Зал кесекар ахъайзавай.

Анжах папаз чир хьана зун
Гъилихъ галай сятиналди.
Гьа и гьалда амукьна зун
Пакад йикъан нисиналди.

К1ват1на хазан, гана за гаф:
Мад и агъу хъвадач хьи за.
Ички хъвадай мугьманни кваз
Зи гьаятда тадач хьи за.

Эрекь, за вун гадарзава

Вун хъвадайдаз гьуьрмет амач,
Эрекь, за вун гадарзава.
Вахъ виликан къимет амач,
Эрекь, за вун гадарзава.

Гьайиф, за вахъ гайи кьван пул,
Ресторанра хъвайи кьван пул,
Пагь, ви кьилел къвайи кьван пул…
Эрекь, за вун гадарзава.

Ярар-дустар хъуьредалди,
Вацран мажиб хкведалди,
Ислен йикъан сят къведалди,
Эрекь, за вун гадарзава.

Пехъи невсер авай бязи гьакимриз

Кьиллихъди вун вегь вирт авай челегдиз,
Гъил вегьеда жибиндавай куьлегдиз.
Масабуруз аквадалди гьич дадни,
Айида на гьа челегда къатадни.

Лугьудач на: амни зун хьиз инсан я,
Гьадазни са дад акурт1а хъсан я.
Жез хьанайт1а, дуьнйа сара кьадай на.
Пачагь тирт1а, вири фура твадай на.

К1ан жедачир гьич садазни ван хьана,
Фурун сивел ацукьдай вун, къван хьана.
Гъейри касдиз вуна хийир гайид туш,
Намус-гъейрат садрани чир хьайид туш.

Кьусудалди т1уьрт1ани, вун тух хьанач,
Ви гьамбардал к1ук1 хьана – артух хьанач.
На ви к1ат1ар, сандухарни ац1урна,
Са шумуд на хъуьрте тур хьиз кьац1урна.

Шумудан агь, агьузар ква ви чандик,
Зерре кьванни намус квач ви виждандик.
Эй, ардавул! гьамиша вахъ акъажмир,
На инсанар, чан аламаз, алажмир.

Агьни-аллагь я гуьгъуьниз къведайди,
Вад юк1 хун я вазни кьисмет жедайди.


Куьчебег

Кьултухда – муьгьуьр,
Вири – зал пехил.
Шад я зи гуьгьуьл –
Куьребег я зун.

Машин зи к1аник,
Сагъ калхуз – гъилик.
Къвазмир зи вилик –
Девебег я зун.

Жибин ац1ай пул,
Ярар-дустар – бул.
Гьар чарчел – зи къул –
Дуьнебег я зун.

Къеле-к1валер захъ,
Зав гвайд я куь гьахъ.
Закай арха яхъ –
Деребег я зун.

Меркезда халу –
Дагъ хьтин далу.
Гел тийир хару
Къелебег я зун.

Алукьна няс йугъ –
Атана буйругъ
Квахьнавай, къуллугъ
Къеребег я зун.

Ат1ана заз кар
Вад йис, тушни пар?
Хьанан квез хабар?
Керебег я зун.

Гьатна т1вар хуьре,
Гьам дагъ, гьам дере.
Авай са жуьре,
Хестебег я зун.

Кас амач гъидай,
Варцелай фидай.
Гила квез чидай
Куьчебег я зун.

                                         
    ххх

Стхаяр тир рик1яй-рик1из рехъ авай,
Гьар са к1вале намус, гъейрат, гьахъ авай.
Гьиниз фена бес а дуствал чахъ авай?
Вак вилик кваз, къе чун гелехъ къекъвезва.

Даим уртах яз вафалу хьайибур,
Вечрен лувак циц1ибар хьиз хвейибур.
Чи суфрадал гьар са нямет гъайибур,
Ватан патал чпин чанар гайибур
Къе хзан гьик1 хуьда лугьуз, ишезва.

Чи заводар, фабрикар бес гьибур тир?
Мублагь чуьллер, гуьзел багълар нибур тир?
Дерин гьуьлер, кьакьан дагълар чибур тир!
Вири – вилик, къе чун кьулухъ элкъвезва.

Яраб мад вуч къалурдат1а вилериз,
Садра вил вегь чун къекъвей кьван рекьериз.
Чарабуру гьазурнавай киц1ериз
Консервияр незавай чал хъуьрезва.

«Перестройка» лугьуз япай акъудна,
Чи девлетар, къачагъри хьиз, къакъудна,
Мус аквада и пар чалай алудна?!
Чун сас жакьваз, гьич сак1ани тежезва.


Кук1варда за, чк1урда за!

Горбачовахъ галаз гуьруьшмиш хьайила, ада заз авур гафар (ахварай).

Дявейралди къачуз тахьай,
Куь къелеяр чк1урда за!
Вад пип1ен гъед, к1утан мукал,
Кьуркьушум хьиз, ц1урурда за!
Зун вуж ят1а, яргъал-мукьвал
Махлукьатдиз къалурда за!
А виликан кеф ч1угунар,
Иниз-аниз физ-хтунар
Куь рик1елай ракъурда за!
Кук1варда за, чк1урда за!

К1удда садвал куь, ислягьвал,
Ахквач шадвал квез, мублагьвал.
Маса гуда завод, фабрик,
Ракьун-рекьер, шахтарни кваз.
Акъвазарда сятер шерик,
Дегишарда вахтарни кваз.
Ксуз тадач чими месик,
Квадарда куь ахварни кваз.
Куьн гуьгъуьниз галч1урда за!
Кук1варда за, чк1урда за!

Рабни-гъал хьиз, ч1унар-ч1унар
Са т1еквендай ракъурда за!
Мукьвара зи ният, гьунар
Куь вилериз къалурда за!
Алимарни гьакимарни
Беябурда, кьац1урда за!
Хуьз тежез куь сивинарни,
Экъет1да куь жибинарни,
Зи хазина ац1урда за!
Кук1варда за, чк1урда за!

Недай фу квез дар авуна,
Къафун ерли ахквадач мад.
Уьмуьр залан пар авуна,
Сад алачиз рахадач мад.
К1ашк1умарни бул жеда квез –
Жакьукь сарар акъатдалди!
Чехир хъвана къаткук месик,
Фу рик1елай алатдалди.
Куь зигьинар лап курда за!
Кук1варда за, чк1урда за!

Биржа ава, жегьилар, квез,
Рик1ел хьухь куь къул ч1угваз къвез.
Куьз герек я к1валах авун,
Гележегдал дамах авун?
Алакьдат1а къакъудна неъ!
Сивевайди акъудна неъ!
Куьз герек я хатур-гьуьрмет,
Жуван чандиз гана зегьмет?!
Куь гележег какурда за!
Кук1варда за, чк1урда за!

Вич ветеран ялда сада,
Вичив билет гвалда сада.
Пенсионер я лугьуз сад,
Лиготник я лугьуз масад.
Квез ни гайи хабарар я!
Квез акурбур ахварар я!
Бес я куьне ч1угур кефер,
Гьикьван хуьда гишин кьифер!
Кук1варда за, чк1урда за!
Куьн чархалай ракъурда за!


Кьуьзуьвал

Эхиз тежер виждандивай,
Акъаж тежер инсандивай,
Айидай лап вун чандивай,
Вуч к1ан я ваз замандивай,
Рик1 хьана кармаш, кьуьзуьвал?
Чрана машмаш, кьуьзуьвал.

Де лагь, на вуч суьгьуьрзава?
Аялвилиз элкъуьрзава,
Пуд к1вачелди къекъуьрзава,
Гирведилай элкъуьрзава,
Гъиле гана лаш, кьуьзуьвал,
Чрана машмаш, кьуьзуьвал.


Хурун нефес дар хьайила,
Уьмуьр жуваз пар хьайила,
Жувал кьуьзек т1вар хьайила,
Дуьнедкай рик1 т1ар хьайила,
Гьал хьана яваш, кьуьзуьвал.
Чрана машмаш, кьуьзуьвал.

Япариз ван къвез амач хьи,
Иштягь аваз нез амач хьи,
Са кар-кеспи жез амач хьи,
Санай дава къвез амач хьи,
Мад маса мерез амач хьи,
Уьмуьрдин юлдаш, кьуьзуьвал.



Гьич лугьумир, заз бахт авач

Кьуьд акъатна, гатфар къведа –
Т1ебиатдин хесетар я.
Гагь шад, гагь бед хабар къведа –
Яшайишдин адетар я.
Бахт авач – ам буш гафар я,
Ажузбуруз хуш гафар я.
Гьич лугьумир, заз бахт авач,
Багьна кьамир, заз вахт авач.
Гьакъисагъ зегьмет я ви бахт,
Жемятдин гьуьрмет я ви бахт.
Хазандин къимет я ви бахт,
Ватандин девлет я ви бахт.
Ви бахт анжах ви гъилева,
Ви мез анжах ви сивева,
Бахт, ви кьисмет вахтунив гвач,
Верц1и т1уьнар бахтунив гвач.
Вахтунал ви гел таз алахъ,
Ви зегьметдин сел таз алахъ.

Йиф акъатда, йугъ алукьда –
Ам уьмуьр я куьруь жезвай.
Ви ц1велерал жив ацукьда –
Агьилвал я кьуьзуь жезвай.
Буш гафар гваз тахт кьаз жедач,
Дап1ар ягъна вахт кьаз жедач.
Вахтуни вун мажбурзава,
Вичихъ галаз галч1урзава.
Вахт я яргъи, уьмуьр – куьруь,
Элкъведач вахт садра фейи.
Вун рагъ хьурай, вахт жив хьурай,
Вун – чархачи, вахт шив хьурай.
Вахт – лацу шив – вуна гьала,
Ви бахтуни гъида гъала.
Кьенер гъиляй таз тахьурай,
Масда ви шив кьаз тахьурай.
Вахтунал ви вил алаз хьуй,
Фиридал там гъил алаз хьуй.


КЪАРГЪИШАР

Зи хебни к1ел т1уьрдаз

1.
Авайд ят1а гьахъни дуван,
Садаллагьдиз ван хьурай зи.
К1ел галай хеб тухвай илан,
Рик1е ч1уру туна план,
Гьа хеб рик1ин т1ал хьурай ви.

2.
Са лацу к1ел галай хеб тир,
Гьа к1ел хьтин бала кьий ви.
Япал лишан алай хеб тир,
Выставкадиз дигай хеб тир,
Гьа свас гъайи гада кьий ви.

3.
Хазан вакай хьана бизар,
Ширин чанда гьатна азар,
Пих акъатна вилер, п1узар,
Зи к1елни хеб ваз агьузар,
Къияматдин мал хьурай ви.

4.
Фалужди ви чан агажрай,
Таза к1ел на гьик1 алажрай?
Суфрадик квай фу къакъажрай,
Кьве чандардал вун акъажрай,
Кьат1 хьана мез лал хьурай ви.

5.
Экуь вилер буьркьуь хьана,
Хер хьуй рик1е, гъуьргъуь хьана,
Ванни текъвез биши хьана,
Кьил гьамиша гижи хьана,
К1вале даим къал хьурай ви.

6.
К1вале гьатна йикьни-шуван,
Т1алдик хьуй куь – кьуьзуьд-жаван,
Саникайни тежез дарман,
Гъура к1вахьиз, як нез жуван,
Сив кашун т1афал хьурай ви.

7.
Хеб т1уьна на, ахъайна ч1ул,
Хенеквилер хьурай ваз бул,
Аллагьди ви къакъажрай дул,
Рик1ик кваз фул, бедендик хъул,
Жендек михьиз квал хьурай ви.

8.
Велед алчах рекье хьурай,
Паб вун кьена йикье хьурай,
Руш сузадал месе хьурай,
Куь пислуьквал меце хьурай,
Кифлетар кашал хьурай ви.

9.
Ви тухумдин а ч1уру т1ул,
Къачагъдин хва, угърид хтул,
Тахьурай вахъ хтул, птул,
Къав ацахьна, хкахьрай къул,
К1вал гьамиша лал хьурай ви.

10.
Кепейугъли угъраш-куьпек,
Азраилди гуй ваз куьмек,
Хпен хам вун тваз хьуй герек,
Гурар к1ане ц1урукьум пек,
Магьфедин винял хьурай ви.

11.
Гунагьрикай кьаз на хара,
Чарадан агь аваз хура,
Вун итим туш, уьзуькъара,
Уьмуьр хьана гуьнуькъара,
Мейитдикай ял хьурай ви.

12.
Хажалатар дерин хьана,
Рагъ алай йугъ серин хьана,
Чуьнуьхунар ширин хьана,
Жендек нидал ирин хьана,
Тухум там завал хьурай ви.

13.
Ви кьве вилни вили йад хьуй,
Шехьиз даим ваз инад хьуй,
Ламран хва, ви гьа невс пад хьуй!
Ви душманар вири шад хьуй,
Рик1 къене мурдал хьурай ви!

14.
Уьмуьр ферсуз алахьрай ви,
Сарар суруз авахьрай ви,
Лампадин экв хкахьрай ви,
Харап1аяр ацахьрай ви,
Туьд як1ун мурцал хьурай ви.

15.
Иблисдив ви терез хьурай,
Ви чан эрез-мерез хьурай,
Вал махлукъат хъуьрез хьурай,
Къеняй кукра вун нез хьурай,
Гургусда дуван хьурай ви.

16.
Езне кьена руш чара хьуй,
Хпен як ивини-гьура хьуй,
Жегьлемда гьам ваз чара хьуй,
Ви рик1 алайбур сура хьуй,
Рик1 кабаб хьиз ц1ал хьурай ви.

17.
Хер акъатна дарман тежез,
Папазни кваз т1уван текъвез,
Гьарамар кьве виляй хквез,
Ви гунагьри вун даим нез,
Гьа жендек шанк1ал хьурай ви.

18.
Руш т1алабиз хьрарик кьий,
Гадаяр ви ц1аярик кьий,
Хтулар ви ярарик кьий,
Вун чуьнуьхай паярик кьий,
Ийир-тийир сал хьурай ви.

19.
Гьа хва кьий ви «фу-фу!» –  лугьуз,
Пабни: «и рух къачу!» – лугьуз,
Инсанрини: «Тур чу!» – лугьуз,
«Квахь виликай, тфу!» – лугьуз,
Нянеъяр кьилял хьурай ви.

20.
Алмасан экъеч1на рик1ял,
Къалай-къуз артух хьуй ви т1ал,
Вун амаз ч1ур хьурай ви к1вал,
Суфат угърашбурун хурал
Алк1урдай медал хьурай ви.

22.
Рик1и-рик1 нез, рик1 т1ар хьана,
Сур хьиз дуьне гьак1 дар хьана,
Хажалатар санбар хьана,
Дердер к1улал лабар хьана,
Хцикай абдал хьурай ви.

23.
Харап1айрал ацукьрай пяхъ,
Эркек велед тамукьрай квяхъ,
Вахкуз тежез чарадан гьахъ,
Мягьшерда рик1 шуз кьуд патахъ,
Гьар йугъ зурба т1ал хьурай ви.

24.
Гьарайдал хьуй «йад-йад!» – лугьуз,
«Чандиз хьана инад!» – лугьуз,
«Ик1 хъинедач за мад» – лугьуз,
Рик1 ажуз яз, «бидад!» – лугьуз,
Ратунални т1ал хьурай ви.

25.
Акъатрай вун йад-йаландиз,
Ви мез кьисмет хьуй иландиз,
Велед тежез ви хазандиз,
Герек текъвез дуст-душмандиз,
Несил эхир къал хьурай ви.

26.
Ийир-тийир ви сал хьана,
Ажал текъвез месял хьана,
Хирер гунагь мецял хьана,
Вири вахъай къецял хьана,
Тарифда и ч1ал хьурай ви.

27.
Гуьлле акьуй ширин чанда,
Садаллагьди суд-дуванда.
Вири хазан йикь-шуванда,
Тежгъиз твадай зат1 кафанда,
Жегьеннемдин ц1ал курай ви.

28.
Иливда ваз гунагь, яраб!
Туьтуьна-к1уй к1елен к1араб,
Ви лекь-дурк1ундикай кабаб –
Гунагьрикай кхьей запаб
Гьа сурун къванцял хьурай ви.

29.
Азиз П1ир, им ваз арза я,
Зун айибмир, зид суза я,
Зибур гафар, вид – жаза я.
На гайиди вуч къаза я,
Адалат кьилял хьурай ви.

30.
Эвлед-бевлед фий азбадай,
Аватуй михьиз гьавадай,
Акъат тавуй руьгь къазадай,
Инкир-минкирди жузадай
Паспортдиз и ч1ал хьурай ви.


Ватан чк1ана

Са кьуд кас ацукьна тама,
Тостар лугьуз, хъвайи кас кьий!
Т1уьна-хъвана, хьана т1ама,
Уьлкве пайиз хьайи кас кьий!

Амач къе чахъ гьахъ-адалат,
Гъам ч1угваз чун хьанва галат.
Зи Ватандал и аламат,
Я Аллагь, гьам гъайи кас кьий!

Къаст хьана чун авун гьелек,
Гъил кутуна тунва пелек.
Язух текъвез яхун, хенек,
Ахьтин алчах хайи кас кьий!

Т1ува текъвез етим-есир,
Вуч ят1а лагь куь рик1ин сир.
Кесиб халкьдик кутаз тахсир,
Вун мам гана хвейи кас кьий!

Им тирни куь ц1ийи закун,
И мусиббат вилиз акун,
Ягъиз-рекьиз, кук1ун, чапхун?..
Икьван рик1из къайи кас кьий!

Санал фу нез, архаяр хьиз,
Са бубадин рухваяр хьиз.
Гила гьатна нахаяр хьиз,
Чун кабаб хьиз кайи кас кьий!

Депутатар к1ват1нава къе,
Вуч амат1а мадни рик1е.
Чи бегьерлу къуьлуьн ник1е
И къалгъанар цайи кас кьий!

Зегьмет ч1угваз, гьахъ авачиз,
Са кьил хуьдай ряхъ авачиз.
Зерре инсаф квяхъ авачиз
Чун и йикъал гъайи кас кьий!

Де лагь-кван чун квекай хьана,
И дарвилел чун ни гъана?
Душманар къе никай хьана?..
Халкьдин иви хъвайи кас кьий!

Сад жугъунихъ, сад рик1инал,
Кьве пагьливан са симинал.
Рагьмет хьайи Сталинал
И пуьсльуквал гъайи кас кьий!

Я к1ан, я к1ук текъвез туна,
Къе вири чал хъуьрез туна.
Инсанар фахъ къекъвез туна,
Ик1 савадсуз наши кас кьий!

Гъед кук1варна, к1аш илигна,
Халкь чкурна лаш илигна,
Къазахри лап1аш илигна,
Яллагь икьван «дугъри» кас кьий!

Девлетдикай пай амачиз,
Я шекер, я чай амачиз.
Эверайдаз гьай амачиз,
Уьлкве маса гайи кас кьий!

Вуна эхмир, я Садаллагь,
Зи фикирар дуьз тушт1а лагь.
Рамазанан рик1из, яллагь,
И азият гайи кас кьий!
Май, 1992 йис.



БАХШАР

Директордин кабинетдай
 (зи дуст Ибрагьимаз)

Апайда за къуллугъар,
Къала ктаб пирказрин!
Т1имил ят1ан дуллухар,
Тум-кьил авач заказрин.

Алавуддин къунши я –
Биргедирвал авурай.
Тазабур я багъларни,
Жедайла кеф ч1угурай.

Зи дуст Сабир Къазмайрал
Агранум хьуй ник1ерин.
Чалай арза-ферзе хьун
Пехилвал я рик1ерин.

Агранумвал вуч я кьван,
Я ваз ахвар бес жедач.
Йиф акъудиз кумайрик,
Я ксана мес жедач.

Фермадални калерин
Яранбуба ракъурин.
Ярандидедизни са
Вилерин экв къалурин.

Т1алабун я дустарин
Кассирвиле Аслан хьун.
Зи мурадни гьам тушни
Гьадан карни хъсан хьун!

Яслидални къаравул,
Вуч ава кьван, вах хьурай.
Гьамамдал жеч ардавул,
Анал Зайнаб-бах хьурай.

Яранстха – регъуьхъбан,
Цин ч1ехиди Меже хьуй.
АТС-дал къаравул
Жуван ярандиде хьуй.

Бес бухгалтер вуж хьурай?
Т1уб экъуьра пип1ера.
Алад тадиз кантурдиз –
Мегьемедаз эвера.

Чи гараждин механик
Нелай усал къуллугъ я?
Ам зи къунши Фетягьаз
Лап кутугай дуллух я.

Багъларавай ич-чуьхвер
Девлет тушни эллерин!
Зи миресдин халад хва
Къаравул хьуй ник1ерин.

Чи салара памадур,
Къацу афни хьун патал,
Тадиз Халил ракъура
Абдукъафар гъун патал.

Абдукерим – миск1индал,
Алискерни ник1ерив.
Заз к1анивал луьк1уьнда,
Пи кьаз тач за рик1ерив.

Ч1ехи баздал къаравул
Замуддин хьуй, куьмек хьуй.
АТС-дин сторож
Гьадан юлдаш Мелек хьуй.

Мирзебала Исламов
Биргедир хьуй хперин.
Як хкида – къвалан буш,
Шишни ч1улав лекьерин.

Фагьум тийиз гьакъикъат,
Закай жеда дак1анни.
Кассир хьурай экверин
Зи бажанах Шабанни.

Цацар ат1уз, паласда
Ягьияни Дадаш хьуй.
Энтомолог агранум
Жуван езне Къадаш хьуй.

Вири сад я къуллугъар, –
Герек, жуван далу хьуй.
Базадални ичерин
Барбиви я, Халу хьуй.

Арзачияр пара я,
Гъуд гьалч жедач рипинал.
Зи езнедин вахан руш
Секретар хьуй рик1инал.

Регъуьн вилик къумарал
Къугъваз хьурай къамбарар.
Циц1ебубад Навруза
Т1уьрай къуьлуьн гьамбарар.

Герек, жуван гишин кьиф
Жуван ац1ай гат1ал хьуй.
Са къаравул савхуздин
Сусан буба Мут1ал хьуй.

Езнедин вахан гада
Гьажикерим чида квез.
Бес тежезвай штатар
За трестдай гъида квез.

Мажлум хьуй чал къаравул,
Сторож хьуй бажини.
Пабни занять хьайила,
Жеда валлагь гижини.

Шихабидов рабочком,
Гьик1 ава ви к1валахар?
Яргъи нерал т1уб гьалчиз,
Мийир акьван дамахар.

Са зур-штат гьамамдал,
Зарбафавни гваз хьурай.
Барбиви я, штатрик
Гьадан пайни кваз хьурай.

Сагъ хьурай куьн, барбияр,
Жуван мукьва-кьилияр!
Ви к1валахни туьк1уьда,
Ц1ийи къавум Алияр!


Зи рагьметлу дуст Абдукъадир Сайдумоваз

Залан накъвар кьаз жезвач зи вилервай,
Дустар авай девран дуьнйа фена зи.
Къелем зурзаз, таб гуз жезмач гъилервай,
Сивел даим хъвер алай дуст кьена зи.

Вал сегьнеда, вал куьчеда рик1 жедай,
Чаз залум дерт, низ чидай, фад ик1 жедай?
Шад межлисар бес гила чи гьик1 жеда?
Сивел даим хъвер алай дуст кьена зи.

Вун чи лезги тиятирдин дестег тир,
Четин ч1авуз къведай «тади куьмек» тир,
Мелгьем хьиз чаз ви зарафат герек тир,
Сивел даим хъвер алай дуст кьена зи.

Яр-дустунив хъуьрез-хъуьрез агатдай,
Гъил кьазмазди вай зарафат акъатдай,
Вун акурла дерт рик1елай алатдай,
Сивел даим хъвер алай дуст кьена зи.

Вафалу яз чи културдин рекьеваз,
Шумуд сегьне тухванай вун кьилеваз,
Кхьин тавур ч1алар, шаржар рик1емаз,
Сивел даим хъвер алай дуст кьена зи.

Варзни тушир чун кьвед санал ацукьна,
Гуьлле хьиз и ч1уру ван захъ галукьна,
Ч1ал кьуна зи, мез лал хьана амукьна,
Сивел даим хъвер алай дуст кьена зи.

Ахиратдин к1вал къени хьуй, азиз дуст,
Сабур къурай ви килфетрин рик1из, дуст,
Гьайиф тир вун вахт тахьана рекьиз, дуст,
Сивел даим хъвер алай дуст кьена зи.

3.12.2002.
 

Зи сифтегьан муаллим
Ольга Левченкодиз

Къе муаллим пенсиядиз экъеч1на,
Яргъи уьмуьр, чандин сагъвал хьуй вичихъ.
Рик1 шад яз ам шад хазандик экеч1на,
Эбеди яз уьзуьагъвал хьуй вичихъ.

Хуш къилихрин, тербиядин булах тир,
Малимди чаз чин ч1урай вахт хьайид туш.
Хуьруьн къене ам виридаз дамах тир,
Адан кефи сада ст1у хайид туш.

Чав рахадай са лезги гаф чин тийиз,
Туп1аралди чун гъавурда тваз жедай.
Акурла тарс чи акьулдиз фин тийиз,
Ц1удра са гаф чав эзбериз таз жедай.

Алахъдай чал дерин чирвал гун патал,
К1валахда ам жегьилрилай зирек тир.
Гележегдиз чун вафалу хьун патал,
Оля-малим эвер тавур куьмек тир.

К1валяй шад яз чун мектебдиз атайла,
Чун малимдал алт1уш жедай ч1ижер хьиз.
Гьар сеферда, ам кефсуз я лагьайла,
Чун кьил ч1угваз катдай адал лифер хьиз.

Чидачирт1ан чи дагъларин хесетар,
Ваз жив алай кьакьан дагълар хуш хьана.
Кьабулнай на лезги халкьдин адетар,
Вакай халис Лезгистандин руш хьана.

Сифте на чаз урусдалди чирайди
«Мать», «Москва», «Родина», «Мир» – гафар тир.
Гьар са урус гаф чир хьунухь аялдиз
Хазан патал лап халисан сувар тир.

Урусатдин цуьк багълара битмиш хьун
Урус халкьдин тир мерд рик1ин артухвал.
Урусатдин руш дагълара вердиш хьун
Лезги халкьдин тир жумартвал, ачухвал.

Даим рик1ел хуьзва чна тарсар ви,
Абур даях-куьмек я чаз к1валахда.
Гьич рик1елай фидач ширин гафар ви,
Оля-малим, чна валди дамахда.


Гьуьрметлу малим Керим-халудин 60 йис хьайила

Керим халу, ваз Аллагьди
Агъзур-агъзур йисар гурай.
Ви килфетдин кьилел даим
Циф галачир ракъар хьурай.

На тербия гайибуруз,
Валай рази хьайибуруз,
Ви балайриз вирибуруз
Куьтягь тежер бахтар гурай.

Тербиядин я вун булах,
Чандик зерре квачир дамах.
Чешнелу яз гьар са к1валах
Тамамардай къастар хьурай.

Я лавгъавал хьанач зерре,
Я ажузвал кьунач хиве,
Гьар шегьерда, гьар са хуьре
Вахъ рик1 кудай дустар хьурай.

Са кьве гаф ваз лугьун за мад,
Битмиш хьуй ви гьар са мурад,
Уьмуьр яргъи, рик1ни яз шад
Ваз ацукьдай вахтар гурай.

Шагьпаз-малимдиз

Шагьпаз-малим, аферин ваз,
Гуьгьуьл хуррам гьуьндуьр хьуй ви.
Ачух суфра – дустар галаз
Мет1ел даим чуьнгуьр хьуй ви.

Чандик зерре дамах квачир,
Лавгъавилин к1валах гвачир,
Межлис дар я вун галачир,
Кьуьнц1ел къайи чехир хьуй ви.

Ачух къапу авай кас я,
Хуьруьн юкьвал алай кас я,
Дустни мугьман галай кас я –
Са каликай нехир хьуй ви.

Накь к1унт1 тирт1а, къе багъ хьана,
Веледар ви къеврягъ хьана,
Кьилел даим ви рагъ хьана,
Уьмуьр бахтлу, чан сагъ хьана
Са вишни зур уьмуьр хьуй ви.



Мехъерин тебрикар
(Рамазан бубад патай хтул Фаризадиз)

Шад хабардин ван хьана заз,
Адакай дарман хьана заз.
Лув гана къвез к1ан хьана заз.
Кьуьзуьвал душман хьана заз,
Чан бубадин азиз бала.

Са гъед хьана цава хьуй вун,
Бахтар авай бала хьуй вун,
Чи рик1ериз дава хьуй вун,
Хазанариз ала хьуй вун,
Гьар са карда виниз бала.

Ирид хцин диде хьуй вун,
Виридалай вине хьуй вун,
Къадир чидай к1вале хьуй вун,
Кар алакьдай гъиле хьуй вун,
К1вал лугьудай к1вализ, бала.

Далудихъ ви Шалбуздагъ хьуй,
Кьилел даим чими рагъ хьуй.
Вун бул бегьер гъидай багъ хьуй,
Ви дидени буба сагъ хьуй,
Шадвал це чи рик1из, бала.

Фариза зи цуьк я таза,
Эхтилатар куьтягьна за…
Вун гваз катай чамрахъ галаз,
А ламран хва ламрахъ галаз,
Ягъна шикил рахкура заз!

2004.

 
АЯЛАР ПАТАЛДИ


Хали

Пехърен к1уфай халидин цил аватна,
Хъуьртел алай зирзибилрик акатна.
Марфар къвана, чилери йад ч1угуна,
Ракъинивай бул чимивал къачуна.
Экъеч1на цил, элкъвена са кьенердиз –
Килиг садра хур гадарай тегьердиз!
Яц1у хьана зурба я кьен тар хьтин,
Кьенц1ик хали хьана хъенч1ин квар хьтин.
Али къвезва, ам зи гьунар я, лугьуз.
Вели къвезва, вичин пайни ква, лугьуз.
Цадайла – ваъ, к1ват1дайла – эхь – халияр,
Бул акъатда алиярни велияр.


Кьуьд

Дили вац1ар зарба кьуьлдай
Акъвазардай къуват аку!
Жанавур хьиз гьатна чуьлда
Саврухдив гвай гьайбат аку!

Жив къирме хьиз акьаз пеле,
Къайу ат1уз чк1улди хьиз,
Мекьи хьайи гишин сик1ре
Ц1ур ч1угвазва гурц1улди хьиз.

Гару, ягьсуз къачагъди хьиз,
Хурудик гъил кутазва зи.
Гьар хъиткьердай гьахьиз к1вализ,
Мич1и дак1ар гатазва зи.

Лацу кавал галчукнава
Гьар са тарци тама авай.
Гъуьрчен киц1и галтугзава
Чапрас къуьрехъ к1ама авай.

Гъуьрчехъандин къаних вилер
Гьар са валан к1ане ава.
Живедик суст хьанва чуьллер –
Буш я чанта къуьне авай.


Бадедин агитатор

Яшар бегьем хьанвач гьеле,
Газет ава Эслид гъиле.
Ам бадедин къвалал жеда,
Ц1ийи хабар мецял жеда.
Ктабарни к1елда ада,
Яб тагайла хъелда ада.
Къуншийрални фида а руш,
Гьар са к1вале чида а руш:
– Халад патав гвалда Эсли!
– Агитатур ялда Эсли!
Кьвед лагьай классда ада,
Отличница яз, к1елзава.
К1вализ тади кваз хкведа,
Ц1ийи хабар гваз хкведа.
 – Я чан бала, икьван гуьзел
Гафар хуьзва на гьик1 рик1ел?
Зи патав ша, лагь вуна заз,
Къе тарсуна вуч хьана ваз?
 – Къе мад заз «вад» хьана, баде!
 – Чан бала, шад хьана баде!
К1ела-кван чар, гъавурда тур,
Чан бадедин агитатур.


Баде

Зайиф хьана къуватдиз,
Кьуьзуь хьанва зи баде.
Дахдилайни имидлай
Ч1ехи хьанва зи баде.
Ч1улав ч1арар кумачиз,
Рехи хьанва зи баде.
Акван тийиз вилериз,
Буьркьуь хьанва зи баде.

Зани баде гьар йукъуз
Багъдиз тухуз-хкизва.
Ксудалди гьар ч1авуз
Адан гъил-к1вач чуьхуьзва.
Дегишариз месел агъ,
Кек ягъзава месизни.
За манини лугьузва,
Шад хьуй лугьуз рик1изни.

За буквардай бадедиз
Ахъайзава махарни.
Ксудалди зи баде
Айидач за ахварни.


Чаз кич1е туш къайукай

Живер физва кьамукай,
Кич1е туш чаз къайукай.
Ц1ай акъатиз япарай,
Авахьда чун кьамарай.

Кьамар ква чи к1вачерик,
Ц1ап1рап1ар ква вилерик.
Къачуз жезвач вилик кам,
К1вач кик1извач чилерик.

Налугьуди, ч1ижери
Къвез к1асзава туп1ар зи.
«К1уьвв!» – айиз къвез, къайуни
Акъажзава япар зи.

Живер физва кьамукай,
Чаз кич1е туш  къайукай.
Ифин чк1из япарай
Авахьда чун кьамарай.


Ёлкадин патав

Ч1ехи к1валин юкьвал чна туьк1уьрна,
Ёлка расна, ц1ару эквер куьк1уьрна.
Гьар рангарин зизиярни гилигна,
К1укни-кук1вал са яру гъед эцигна.

Жанавурни, сик1ни, къуьрни сад хьана,
Сев хъуьрезва гуьгьуьл хуррам, шад хьана.
Къайбубани хъуьч1уьк ац1ай шишал кваз,
Акъвазнава вилик кьуд-вад аял кваз.

Ц1ийи йисан паяр акваз шад я чун,
Паяр – гзаф, иналлайбур вад я чун.
Къе баде я Къайбубадин куьмекчи,
Паяр пайиз герек жезвач куьмек чи.
– Къецел живни-т1урфан къати хьурайт1ун!
Мекьи кьуьд я, к1амай кьван жив кьурайт1ун!
Зи балаяр чими к1вале авайла,
Чи далудихъ ислягь уьлкве галайла, –
Лугьуз баде агатзава патав чи,
Са куьсруьдал ацукьна ам къвалав чи.
Гъил алтадиз хтуларин кьилерлай,
Накъвар физва бириш хьанвай вилерлай. –

Зи картар, куь цавал даим рагъ хьурай,
Куьн жагъайбур кьилел даим сагъ хьурай.
Дявейрин ц1ай такурай куь вилериз,
Дявекарар фирай ирид чилериз!

Январь, 1987 йис.


Веледар
(поэмадай ч1ук)

Инсандин рик1ин,
Хиял дерин я.
Диде-бубадиз
Аял ширин я.
Бахтлу гележег
Хьуй лугьуз адаз,
Яргъи уьмуьрар
Гуй лугьуз адаз.
Зегьмет ч1угвазва
Ваха-стхади,
Ялвар айизва
Диде-бубади.

Халкьари гьуьрмет
Авурай лугьуз,
«Аферин!» хциз
Лугьурай лугьуз.
К1андат1а гада,
К1андат1а руш хьуй,
Жемятдиз адан
Къилихар хуш хьуй.
Гележег гуьзел
Бахтлу хиялрин,
Гъилева пакад
Къенин аялрин.

Чна лугьуда:
«Балаяр сагъ хьуй!
Абурун кьилел
Гьамиша рагъ хьуй!
Къе чи рик1елни
Алачирбуруз
Веледар хьурай
Авачирбуруз!».
Суфра акъажда,
Аял хьайила.
Тостар хкажда,
Аял хайила.
Гьам хуьруьз, к1вализ,
Инсандиз герек,
Вафалу хьурай
Ватандиз герек.

Са касни кьуьзуь
Жедани мегер,
Веледди кьуьзуь
Тавурт1а эгер.
Дувулар дерин –
Бахтлу хиялриз.
Адалат луьк1уьн
Гун чи аялриз.

Къенин куьрпеяр
Несил я иер.
Диде-бубайрин
Умудлу ц1ирер.
Бахтлу уьмуьрдин
Даим рекьеваз,
Бубайрин веси
Чпин рик1еваз.
Уьмуьрдин яц1аз
Гьахьзавай ч1авуз,
Гьар патахъ фикир
Квахьзавай ч1авуз,
Вилик квай рекьер
Акьван регьят туш,
К1андат1а к1ела –
Чка кьегьят туш.
Белки, к1ан ят1а,
К1валахда, лугьуз,
Аскердин т1варц1ел
Дамахда, лугьуз,
Гьа рекьерайни
Къачуз жеда пай,
Гьар са зат1униз
Ава вичин тай.

Алатрай цифер,
Гьамиша рагъ хьуй!
Веледрин кьилел
Иладар сагъ хьуй!
Гележег гуьзел
Бахтлу хиялрин,
Ислягь цав кьилел
Хьуй чи аялрин!

Де килиг садра,
Гуьзел ватандиз.
Бахтлу яшайиш
Ганва инсандиз.
Шумуд миллион,
Са шумуд агъзур!
Стхаяр я чун
Гьамиша гьазур
Зурба ватандин
Вири миллетар.
Уртахбур я чи
Руьгьдин девлетар.
Ватандал душман
Атай йисара,
Халкь четинвиле
Гьатай йисара
Ярх жез, къарагъиз
Ч1ехибрухъ галаз
Ватан хвейид я
Вирибрухъ галаз.
К1валахиз к1елда,
К1елиз к1валахда.
Жуван кьисметдал,
Гьелбет, дамахда.
Архайин яз, къе
Ква чун хиялрик,
Зурба умудар
Кваз чи аялрик.

1960.


               ххх

К1вачер кьуд ква, къекъвез жедач,
Фу вичив гва, к1ус нез жедач.
Мехъерик ква, хъуьрез жедач,
Кас галачиз элкъвез жедач
Гьар межлисда юкьвал жеда,
Ац1ай хунча вичел жеда.
Гьар са к1вале авай зат1 я
Даим инсан галай зат1 я.
           (суфра)

Хап1а-шурпа сиве кьада,
Суфрадихъ на гъиле кьада.
Вичи недач, ваз гуда,
Вичин сиве кьаз гуда.
           (т1ур)

Гьар йифиз куь к1вал хуьда,
Чуьлда лапаг, мал хуьда.
Гьич вавай гьахъ къачудач,
Чими месик кусудач.
           (киц1)

Кьец1ил гъиле кьаз жедач,
Я жибинда тваз жедач.
Гатуз вири къакъатда,
Хъуьт1уьз патав агатда.
           (ц1ай)

Гъед ят1ани, це жедач,
К1еви ракь я, нез жедач.
Рик1из чими къаш я ам,
Чи ватандин хаш я ам.
           (гъед)

Гьар пакамахъ на ч1ураз,
Векь т1уьн патал, дугурда.
Яргъи йугъди ада ваз
Фиринек1ер гьазурда.
А нек1едик вири ква,
Чар, хкянек, гъери ква.
           (кал)



Руш хьана заз

Руш хьана заз, куркур хьтин,
Хъуькъвер т1имил дак1ур хьтин.
Гьич садазни такур хьтин,
Магазиндай къачур хьтин.
Художникди рангаралди
Лацу чарчел ч1угур хьтин.
Чин са лацу п1ини хьтин,
Сивни яру некьи хьтин.
Ч1улав вилер ригайбур я,
Лап зи рушаз дигайбур я.
Мубаракар санбар хьана,
Падаркайрин гьамбар хьана.
Я йугъ хьанач, я йиф хьанач,
Садазни вахт гьайиф хьанач.
 – Яргъи уьмуьр авайди хьуй!
К1вачихъ девлет галайди хьуй!–
Лугьуз хьана дустари заз,
Къуват гана къастари заз.
Рик1е чирагъ куьк1уьрна зи,
К1вале межлис туьк1уьрна зи.
Нини хьтин руш хьана заз,
Халис т1авус къуш хьана заз.

Гьич заз папа икьван зурба
Са савкьватни гайиди туш.
Са ч1авузни икьван багьа
Падаркаяр гъайиди туш.
Икьван гурлу ва шад межлис
Гьич зи к1вале хьайиди туш.
Санал шишлик1, санал пулав,
Санал чехир, мед хьиз ч1улав.
Санал дулма, санал хинк1ар,
Санал гьамбар куьк-куьк як1ар.
Садав чуьнгуьр, садав кфил,
Кас амат1а къе мад сефил!
Къе чи гаф-ч1ал сад хьанава,
Вири хазан шад хьанава.
Тамадади тост хкажна,
Заз килигна вил агажна.
Истик1анар амаз гъиле,
Т1вар эцигна рушал «Диде».
Нини хьтин руш хьана заз,
Халис т1авус къуш хьана заз.

1968.




«ИРСНАМЕ» ктабдай*

1. «Несигьатар» цикл

I-кьил
  
Инсан хьухь

                                        Итимвал гафаралди ваъ, краралди чир жеда.
                                                                (Бубайрин мисал)

1.
Уьмуьр са к1унч1 я гьар жуьре цуькверин,
Амма а к1унч1 кьаз чир хьана к1анда, хва.
Вун илчи я адан четин рекьерин,
Ви рекьел бахт гъиз чир хьана к1анда, хва.

2.
Бахтсузвал я яшамиш хьун дуьнйада
Уьмуьрдихъ са тайин метлеб авачиз.
Кхунмир, хва, гаф лагьайла чарада,
Регъуьн гъет1гъет1 хьиз рахамир алачиз.

3.
Ажалдихъай кич1е жемир садрани,
Акатдач, хва, гуьлле, вик1егь хьайит1а.
Ватан патал женг ч1угун я зурба бахт,
Несилри т1вар хуьда ви, хва, кьейит1а.

4.
Сят къанлу я гьисабзавай уьмуьр ви,
Буш фейи йугъ уьмуьрдикай кьамир, хва.
Жув чирагъ хьухь уьмуьр патал девирдин,
Гьич масадан кефи жува хамир, хва.

5.
Тарцин къимет айиз жеда гьар зулуз,
Килигайла ада гъайи бегьердиз.
Хва, ви къимет акваз жеда гьар йукъуз,
Килигайла на кьил хуьзвай тегьердиз.

6.
Яшайишда вуна гъалат1 авурт1а,
Несилрал гел тада, хва, а гъалат1ди.
Алчах касдиз ви ажузвал акурт1а,
Шадвал айиз алахъда а ламат1ди.

7.
Лацу гъилер буш жибинра хвейит1а,
Гьелбетда вун и девирдин инсан туш.
Бап1рус ч1угваз, ичкидиз худ гайит1а,
Вун ява я, явакьанвал хъсан туш.

8.
Мад бубайрин мисал хкваш на рик1ел –
«Хва, и ник1ик къизилар ква», – лугьудай.
Ник цайила, къуьлуьн къизилдин кьилер
Хкаж хьанай: зегьметди дагъ къачуда. 

9.
Зегьмет ч1угун гьар са касдин буржи я,
На цайиди вуна гуьнни хъийида.
Им бубайри рухвайриз тур веси я –
Хъсан касдиз халкьди гьуьрмет айида.

10.
Эгер, хва, на бегьерлу багъ кутурт1а,
Адан бегьер винни халкьдин девлет я.
Ватан патал гьикьван зегьмет ч1угурт1а,
Уьмуьрда ваз куьтягь тежер девлет я.

11.
Чарадалай фитне айиз тахьуй, хва,
А фитнеди йад чимда ви кьилизни.
Куьгьне хирер дегьне хъийиз тахьуй, хва,
Эхир са къуз т1ар жеда ви рик1изни.

12.
Жуван к1валах гьар къуз вилик ч1угу, хва,
Чара касдал гьич пехилвал гъиз тахьуй.
Мерд касдилай вуна чешне къачу, хва,
Ваз ша талгьай межлисдиз вун физ тахьуй.

13.
Чинал гъимир жува авур хъсанвал,
Квадармир, хва, масда жуваз авурди.
Тапан шагьид жемир, ам туш инсанвал,
Вил акъудна лагь ви вилиз акурди.

14.
Жув хайи хуьр саймиш тийиз къекъвемир,
Сир ахъаймир итимвал чир тавуна,
Сас экъисна гьич нубатсуз хъуьремир,
Хатур ая жуваз азаб къачуна.

15.
К1вализ мугьман атайла кьам чухвамир,
Мугьман к1валин берекат я лугьуда.
Гьич хазандив вун къал алаз рахамир,
Веледрини валай ибрет къачуда.

16.
Къаратикен кьец1ил гъиле кьаз тахьуй,
К1вач гадра, хва, ви яргъандиз килигна.
Кандуда гар, бармакда зар тваз тахьуй,
Ц1ил храмир кт1ай кьат1ар гилигна.


II-кьил

Дуствал хуьз чир хьухь

                                               Дуст анжах к1еве гьатайла чир жеда
                                                                        (Бубайрин мисал)

1.
Уьмуьрда ваз дуст к1анда, хва, жагъайт1а,
Амма адахъ лаш гваз къекъуьн герек туш.
Чинал тариф айиз вав дуст рахайт1а,
Жув яргъаз хьухь, ам дустунин хесет туш.

2.
Дуст хьиз жемир са суфрадихъ недайди,
Ам дуст кьуна, рик1 архайин жемир, хва.
Ви дуст ам я, инсан т1ува къведайди,
Дуст галачиз гьич са кьас фу немир, хва.

3.
Дуст къуват я, ви душманвал алт1умдай,
Дуст а кас я, ви рик1ин сир хуьдайди.
Дуьнйа мизан я, дуст-душман алцумдай,
Уьмуьрдин женг я ваз дустар гъидайди.

4.
Гьич дуст кьамир вич вине яз кьадайди,
Адан келле буш къапуниз ухшар я.
Вичи вич хуьз, дустар к1еве твадайди,
Ахьтин дуствал ви далудал са пар я.


5.
Дуствал къачуз жедай зат1 туш пулунихъ,
Девлет фида, дуст ви даим девлет я.
Ирид малдин иеси са т1валунихъ
Муьгьтеж жеда, игьтиятвал герек я.

6.
Деведикай гьажи жедач, лугьуда,
Ам Меккедиз гьар йукъуз физ-хтайт1ан.
Ви дуст ят1а, дустуни гаф къачуда,
Хъел къвеч адаз, гьахъ яз, на т1уб ат1айт1ан.

7.
Мердимазар къекъуьналди жагъидач,
А напак вал вич расалмиш тахьайт1а.
Бязибурун чиниз зерре регъуьдач,
Буба маса гуда руфун ац1айт1а.


III-кьил
Муьгьуьббатдиз вафалувал

                                                           Ц1айни барут са шуьшеда –
                                                           Ц1ай такьуна амукьдани?
                                                                                (Халкьдин мани)

1.
Гьар са жегьил муьгьуьббатдин къужахда
Кьвед кьве цуьк жен, рик1яй-рик1из к1анибур.
Цин ст1алар вири сад я булахда,
Бахтлубур я ирид суз к1ан хьайибур.

2.
Муьгьуьббатдиз авач къанун, чидач вахт,
Гьак1 хабарсуз гьатда адан ракьара.
Рик1яй-рик1из к1ан хьунухь я зурба бахт,
Яр – гар я ви муьгьуьббатдин лувара.

3.
Мехъер авун сифте туп1ухъ туп1ал я,
Гьат тавурай ахпа туп1ал гарданда.
Кьвед санал хьун гьар жегьилдин хиял я,
Кьве жегьилни кьвед кьве лув я хазанда.

4.
Тамамвал туш шумал буйни гуьрчег чин,
Инсанвилин хесетарни кваз хьурай.
Гаф лагьай кьван дидед к1вализ жез к1вачин,
К1вал райижиз хкведайди къваз хьурай.

5.
Дишегьлиди гуьрчегвилин камуна
Галт1ам ягъай балк1ан хьиз вун тваз тахьуй.
Жаванрикай са жув кьегьал акуна,
Вав хьиз адан масдавни сир гваз тахьуй.

6.
Рик1яй-рик1из чими тушт1а рик1из ви,
Вадедамаз ахьтиндан кьил кьамир, хва.
Уьмуьр ч1урна дишегьлидин нубатсуз,
Гьак1 жувакай халкьдин кефи хамир, хва.

7.
Гьар къапуниз кутугай т1ур-шиш жеда,
Вири т1уьнар экъядай са къаб жедач.
Кьисмет – сад я, к1ан хьайибур виш жеда,
Ви фан къафун тушт1а, ам ваз паб жедач.


IV кьил

Къецин к1валах вегьемир на пакадал

                            Пака, лагьай миргихъ тум хьанач
                                               (бубайрин мисал)


Къецин к1валах вегьемир на пакадал,
Пака!– лагьай верч атайд туш какадал.
Пака!– лагьай миргихъни тум хьайид туш,
Пака!– лагьай тарци емиш гъайид туш.

Са ч1авузни вил жемир ви чарадал
Къе жедай кар гьич вегьемир пакадал.
Гьар са пака, са артухан кар я ваз.
Кьве ламравай ял тежедай пар я ваз.

……………………………………..*
……………………………………..



 







__________
* …. Кьат1 квахьнава.
 


* И т1вар алай саки са виш чарчелай пара тир гъилин хат1арин ктабдикай, гьайиф хьи, къе чаз жагъайди са шумуд чар я.




Возврат к списку