«Лезги газет» о современном состоянии и перспективах развития АПК Сулейман-Стальского района
Версия для слабовидящих

Новости

«Лезги газет» о современном состоянии и перспективах развития АПК Сулейман-Стальского района

В 28-м номере республиканской общественно-политической газеты «Лезги газет» вышло интервью Алибега Омарова с руководителем управления сельского хозяйства и продовольствия Сулейман-Стальского района Магомедзагидом Бабаевым, где обсудили современное состояние сельского хозяйства района, а также рассмотрели пути его дальнейшего развития.

552222222222222.JPG

Алай вахтунда чи гьар са райондин хуьруьн майишатда хьанвай са гьихьтин ят!ани агапкьунрикай лугьуз жеда. Гьа са вахтунда виридаз ашкара я: уьмуьрди абурун кьадар артухарун истемишзава. И патахъай Сулейман-Стапьский районда арадал къвезвай дегишвилер, шаксуз, виле акьадайбур, кьадардизни артухбур я. Къенин юкъуз районэгьлийривай квел разивап ийиз жеда? Абурун вилик гьихьтин месэлаяр акъвазнава? Мукьвал гележегда гьихьтин нетижайрик умуд кутазва? Чи суьгьбет райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин руководитель М.М.БАБАЕВАХЪ галаз я.
- Мегьамедзагьид Мегьамедсадикьович, гад яц!а гьатнавай и арада суьгьбет чна квелай башламишин? Белки, - гьавайрилай?
Ц!инин йисуз булдиз къвайи марфар чи майишатрин уьруьшри вижеваз кужумна. Анжах марфар вахтунда къун хъсан я: гатфариз, гьаваяр чими жез эгеч!айла ва зулухъди, тумар цайидалай кьулухъ - магьсулар цазвай чи чилер дигизвайбур туш. Гила марфари ара ганайт!а, хъсан тир - багьларизни, ник!еризни рагъ к!анзава.Т!ебиатдин крарик, гьелбетда, чалай къаришмиш жез алакьдач, амма райондин аграрийри планламишнавай, чпелай аслу вири к!валахар лазим къайдада тамамарзава.
Чна гьар йисуз 60-90 гектарда ц!ийи багълар, 150-200 гектарда ципиц!лухар кутазва. Гьавиляй йисалай-суз абурун бегьер гузвай майданарни артух жезва. Амай хилерани эхиримжи йисара к!валахар гегьенш, гьасилзавай продукция т!имил- гзаф, анжах артух жезва. Хуьруьн майи¬шатдин вири хилер зарбдиз вилик физва лугьун тийин, амма вилик финин ериш дурумлуди, къвердавай артух йигинвал акатзавайди тирди ачухдиз аквазва.
- Пешекарри къейдзавайвал,уьлкведин амай регионра хуьруьн майишатдин продукциядин лап ч!ехи пай ч!ехи карханайри гьасилзава. Чи республикадин кьет!енвап: ина куьлуь майишатрин - хсуси (ЛПХ-рин), фермеррин (КФХ-рин) - кьадар артух я, абурал гьасилзавай хуьруьн майишатдин вири продукциядин 90 процент гьалтзава...
- И шикилдин чешне яз Сулейман- Стальский район къалуриз жеда. Райондин агропромышленный комплекс хуьруьн майишатдин 33 карханади, фермеррин 154 ва хсуси 20716 майишатди тешкилзава.
- Пешекарриз яб гайит!а, гъвеч!и майишатривай дурумлудаказ вилик фин патал чеб герек вири зат!аралди таъминариз алакьдач. Абурухъ бес кьадарда такьатар авач, яни ЛПХ-рин бинедал маса гудай продукциядин производство арадал къведач, адаз ч!ехи карханаяр герек я...
- Имни гьуьжет алачир месэла я: маса гудай продукциядин производство халисандиз вилик тухузвайди ч!ехи карханаяр я. Гьеле са ц!уд йис вилик ахьтинбур чи районда авачир. Гила карханайрин - ООО- рин, СПК-рин ва масабурун - кьадар къвердавай артух жезва. Ик!, алатай йисуз чи районда инвестицийрин мад кьве ч!ехи проект тамамариз эгеч!на. “Паласа” ООО-ди 35 гектарда шпалеррин къайдадин интенсивный сифтегьан багъ кутуна. “Ч!ереяр” ООО-ди шаз 38 гектарда ц!ийи ципиц!лухар кутуна. Г ила и карханадин ципиц!лухри 116 гектар кьазва, ч!ереяр кутан хъийидай къурулуш арадал гъун патал мад 50 гектар- дин чил гьазурнава.
Хуьруьн майишатдин карханайрихъ галаз алакъалу важиблу са кар къейд авун герек я: артух мумкинвилер авай абуру райондин вири АПК вилик финин еришни йигинарзава. Ч!ехи карханадиз талукь къурулуш арадал гъунни герек я эхир, ам арадал атайла, адакай амайбуруни хийир къачузва.
Эхь, гъавурда акьун четин туш: гъвеч!и майишатривай алай девирдин технологияр ишлемишиз жезвач. Абур техникадалди, миянардай шейэралди, дигидай целди таъминарун, абурун бегьерлувал артухардай ва бегьер хуьдай серенжемар кьабулун четин акъваззава. Анжах гъвеч1и майишатрин важиблувални инкариз тежедайди я. Хсуси майишатди хизан дуланмиш жедай суьрсет гьасилзава, артуханди масани гузва. Еке къазанжияр гьизвачт1ани,инсанар к!валахдик квачиз амукьзавач. Государстводивайни т!алабзавач. Ч!ехибурухъ галаз санал аялрини к!валахзава, зегьметдин тербия къачузва. Обществодин секинвал, ч!уру гьерекатар арадал татун патал гъвеч!и майишатрин метлеб ч!ехиди я. Хуьруьн майишатдин карханайрин кьадар къенлай кьулухъ гьикьван артух хьайит!ани, абурухъ галаз санал куьлуь майишатарни гьамиша амукьда. Зи фикирдалди, абур къвердавай мягькем, абура гъили ийизвай к!валахар т!имил, къачузвай бегьерарни артух жеда.
Хуьруьн майишатдин кьилдин хилерал акъвазин. Куьне сифте нубатда багъларикайни ципиц!лухрикай лагьана.
- Ашкара тирвал, Сулейман-Стальский район вири девирра вичин емишрин багъларалди машгьур тир. Гилани райондин АПК-да багъманчивал уьзуьмчивилихъ галаз санал иллаки виле акьадай дегишвилер жезвай хел я. Багълари районда 3318 гектар кьазва, абурукай 2160 гектар - бегьер гъизвайбур, 1158 гектар - жегьил багълар, 53 гектарни - шазни вилик квай йисуз кутунвай интенсивный багълар.
Кьилдин майишатрикай лагьайт!а, “Члар” ООО-ди виш гектар кьазвай, вичив гекъигдайди респубпикада мад авачир багъ кутунва. Адак вилик квай йисуз 15 гектарда кутунвай фад бегьердал къведай жуьредин багъни акатзава. Ана марфадин жуьреда яд гузва, тадаракар - насосрин станция, турбаяр, капельницаяр - вири Израилдай гъанвайбур я. Винелай харцикай хуьдай чилни янава, гзаф чими хьайила а чилини емишризни пешериз ракъини тади тагудайвал серинарни ийида. И майишатдихъ чи патара мад санани гьалт тийизвай шабалутрин 6 гектар ц!ийи багъни ава. Сифте ак!урай къелем, абурун вад йис я, бегьер гуз эгеч!нава. Куьчеяр, майданар гуьрчегардай гьамиша къацу тарарин питомникни ава. Абурун къелемар, сад 4-10 агъзур манатдихъ маса къачуз, масанрай гъизвай. Гила чахъ жуван шамагъаждин, наратдин, туядин ва маса къелемар жеда. Пуд гектардив агакьна майдан чкадин, фикир гун хъийин тийиз, квахьзавай бубайрин сортарин емишрин тарарини кьунва: гьар жуьре ичеринни чуьхверрин, кицикрин, чумалрин ва масабурун.
За лагьайвал, “Паласа” ООО-ди алатай йисуз санлай къачурла 250 гектар кьадай интенсивный багъдин сифтегьан 35 гектарда Италиядайни Сербиядай гъанвай гзаф бегьер гъидай ичин къелемар цанва. Вири проектдин къимет 400 миллион манатдив агакьда. Багъди, ам михьиз бегьердал атайла, йиса 15 агъзур тонн емишар гун гуьзлемишзава. Советрин девирда и кьадар емишар вири районди гьасилзавай. Ц!ийи багъдихъ галаз санал лазим къурулушарни арадал къвезва: 4 километрдив агакьзавай электропередачадин линия тухванва, трансформатордин станция эцигнава, чиргъ тунвай машинрин 5 километр рехъни туьк!уьрнава.
Чи интенсивный багълар республикада вири нормаяр ва истемишунар тамамарнавай эвелимжибур я. Ихьтин багълар масанрани кутазва. Месела, заз чидайвал, Сергокъала районда. Анжах ана истемишзавай вири шарт!ар хвенвач: столбайрин чкадал тамай ат!ана гъанвай руькуьнар ишлемишзава, абурни аск!ан я. Чна лагьайт!а, технология, ч!ур тавуна, тамамдаказ ишлемишзава.
Инвестицийрин маса проектрикай рахайт!а, райондин дагълух пата, Цмуррин хуьре, 40 гектарда шуьмягърин багъ кутада. Чил гьазурнава, ц!и зулуз къелемар ак!урда. И багъдани марфадин жуьреда дигидай къайда ишлемишда. Хсуси ва фермеррин майи- шатрани шаз, санлай къачурла, 30 гектардилай виниз майданра ц!ийи багълар кутунва.- “Гьуьруьпери” майишатдихъ гектарни зур кьунвай къелемрин питомникни хьанва.
Багъманчивилихъ галаз санал уьзуьмчивални вичиз еке фикир гузвай, вилик физвай хел я. Инвесторрин куьмекдалди уьзуьмчивал к!вачел ахкьалдариз К!варчагърин дереда башламишнай. Районда ципиц!лухри !3б0 гектардилай виниз майданар кьунва, абурукай 905 гектардилай виниз - бегьердал атанвайбур. Ципиц!лухри кьунвай майданарни, за лагьайвал, йисалай-суз артух жезва. Ик!, шаз са жерге майишатри (абурукай яз “Агро-Дербент” ва “Ч!ереяр” ООО-ри, “Заря” СпК-ди, “Нисрединов А.” ва “Яхияев Н.” КФХ-ри)134 гектарда ц!ийи ципиц!лухар кутуна.
Райондин АПК-да майвачивални менфятлу хел яз амукьзава. Шаз чна 28 агъзур тонндилай виниз салан майваяр, вад агъзур тонндилай виниз картуфар гьасилна. Майвачивиле хьанвай ц!ийивал - районда вилик вахтара авачир теплицайрин майишатар арадал атун я. Ц!удалай виниз теплицайри 8 гектардилай артух майдан кьазва. Завай са гектардин теплицаяр авай “Дарк!уш”, зур гектардилай виниз авай “Гуьлгери-вац!” ООО- рин, кьасумхуьруьнви фермер Маидин Идрисован т!варар кьаз жеда. Ч!ехи проектрални эляч!дайвал я: 20 гектардин теплицайрин комплексдин инвестмайдан гьазурнава, адан къимет 500 миллион манатдив агакьда.

"Лезги газет"


Количество показов: 760
14.07.2017

Возврат к списку


Поделиться в: