Новости

Стальская девушка и ее "Значимое исследование"...

СтIалви, “афгъанви”, зи тIварун стха Нариман лагьайтIа, ихтилат никай физвайди ятIа чир тахьун мумкин я, амма Садыкъи Нариман лугьун бес я, ам чизвай вири гъавурда гьатда. Вучиз лагьайтIа чи патара ихьтин фамилия анжах са тухумдин векилрал ала. Рагьметлу арабист, филолог, литературовед Гъалиб Садыкъидин багърийрал. Зи тIварун стхани гьабурукай я.

Садыкъийрин тухумда тарифлу пешекарар (алимар, политологар, багъманчияр, художникар, муаллимар...) тIимил авач. ЦIийи несилдини агалкьунрихъ еримишзава. Абурукайни сад Нариманан велед НИЯРА я.

КIвал, хизан, диде-буба чидай, зегьметдихъай кат тийидай, тухумдин тIвар вине кьадай крар ийиз алахъзавай веледар хьун диде-бубадин рикIин мурад я. Инженер-эцигунардайди тир Нариманни Махачкъаладин дишегьлийрин 1-нумрадин консультациядин лабораториядин пешекар Сегьерхалум и жигьетдай бахтлу инсанар я лугьуз жеда. ГьикI хьи, веледри абур чпи тамамарзавай гьар са хъсан кардалди, гъвечIи-гъвечIи гъалибвилералди шадарзава.

Меркезда дидедиз хьайи ва Махачкъаладин 16-нумрадин юкьван школада кIелай Нияради диде-бубайрин собранийрал муаллимар вичин багърийрин чинар яру ийидай са гаф кьванни лугьудай чкадал гъанач. Вичин везифайрив ам мукьуфдивди эгечIзавай. “Вад” къимет къачуз тахьай югъ ам патал перишанди жедай. КIелзавай, алахъзавай, школадин программадилай гъейри маса литературадални машгъул жезвай. Иллаки чIаларал рикI алай. Эгер классда ингилис чIал чирзавайтIа, Нияради, пешекардин патав физ, вичиз араб чIални чирна. Исятда ада азаддиз араб чIалал Къуръан кIелзава.

Юкьван школа гимишдин медалдалди куьтягьай Нияра Садыкъи Дагъустандин государственный педуниверситетдин филологиядин факультетдик экечIна. Ина ада вичиз мадни дериндай ингилис, француз ва араб чIалар чирна. КIелунра, университетдин общественный уьмуьрда чешне къалурай руша вузни яру диплом къачуналди акьалтIарна ва адаз шегьердин 3-нумрадин юкьван школада ингилис чIалан муаллимдин кIвалах гана.

Ниярадин къастунал кIевивал, зегьметдал рикI хьун, хивез гзаф пар къачун агъадихъ галай мисалдай аквазва. КIвал-югъ кутунвай, хва Аминаз тербия гузвай, школада муаллимвалзавай жегьил дишегьлиди илимдин майданарни муьтIуьгъарна. Соискатель яз ада вичиз лезги чIаланни ингилис чIалан тIварцIиэвезрин арада авай садвилер, тафаватлувилер, чаравилер чирдай тема хкяна ва Дагъустандин госмедакадемиядин профессор, филологиядин илимрин доктор Исмаил Эфендиеван регьбервилик кваз алай йисан мартдин вацра Даггоспедуниверситетда диссертация агалкьунралди хвена. Официальный оппонентар тир филологиядин илимрин доктор, РАН-дин ДНЦ-дин илимдин къуллугъчи Сапияханум Темирбулатовади ва ДГУ-дин доцент, филологиядин илимрин кандидат Разият Тажибовади лезги рушан ахтармишуниз еке къимет гана. Августдин эхиррай ВАК-ди Садыкъидин илимдин кIвалах тестикьарна ва адаз филологиядин илимрин кандидатвилин тIвар гана.

Диссертацияда Садыкъиди лезги ва ингилис чIаларин тIварцIиэвезрин лексикадинни семантикадин, морфологиядин, грамматикадин ва функциональный характеристкаяр гекъигуналди ахтармишнава. Пешекарри къейдзавайвал, илимдин и кIвалахди прикладной лингвистика гележегда вилик тухунин, жуьреба-жуьре чIалар чирунин карда куьмекда.
Алай аямдин лингвистикада тIварцIиэвезрин типологиядихъ, теориядихъ галаз алакъалу месэлайриз еке фикир гузва. И жигьетдай Н.Садыкъиди вичин ахтармишунра са шумуд терефдал фикир желбнава. ИкI, жуьреба-жуьре къурулушар авай чIалара тIварцIиэвезар ахтармишунин ва чирунин теориядин дибар гекъигунал, уьлкведин ва къецепатан языкознанида тIварцIиэвезар ишлемишзавай къайдайрал, ахтармишзавай чIалара тIварцIиэвезрин грамматикадин категорийрин асул мана тайинарунал, лезги ва ингилис чIалара тIварцIиэвезрин классификациядин характеристикайрин дуьм-дуьз лишанар къалурунал ва ахтармишзавай чIаларин тIварцIиэвезра семантикадин, синтаксисдин везифайриз талукь яз гьалтзавай умумивилерал ва тафаватлувилерал.

Диссертациядин цIийивал вуч я лагьайтIа, Н.Садыкъиди сифте яз лезги ва ингилис чIаларин тIварцIиэвезар комплекснидаказ ахтармишнава. ТIварцIиэвезрин функциональный кьетIенвилериз талукь яз тамамвилелди кьилиз акъуднавай ахтармишуни семантикадин, синтаксисдин ва прагматикадин жигьетдай умуми ва хсуси лишанар, ерияр жагъурдай мумкинвал яратмишнава. Идалай гъейри илимдин кIвалахда лезги ва ингилис чIаларин анжах чпиз хас тир кьетIенвилерни тайинарнава.

Лезги рушан ахтармишунрикай лезги ва ингилис чIаларин тарсара, абуруз талукь учебникар, пособияр, кьве чIалан словарар туькIуьрдайла, менфят къачуз жеда.

"Лезги газет"

Количество показов: 1129
14.11.2016