Сулейман-Стальский район
Версия для слабовидящих

№№48-49



Райондин уьмуьр: лишанлу вакъиаяр ва мярекатар

Цмуррин хуьре цIийи школа ачухна

2016-йисан 26-сентябрь. Еке тарих авай, кьегьал рухвайринни баркаллу рушарин макан тир Цмуррин хуьр суварин къайдада безетмишнава: хуьруьн куьчейра, майдандал, кIвалерин айванрал пайдахри лепе гузва, кьуд пад цуьквер, шарар я. Пакаман кьиляй хуьруьз Махачкъаладай, Дербентдай, Кьасумхуьрелай ва маса шегьеррайни районрай, СтIал Сулейманан райондин хуьрерай гзаф кьадар мугьманар ахмиш жезва. «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибов кьиле аваз атанвай райондин администрациядин, хуьрерин поселенийрин векилрин кьадар 200 касдилай виниз тир.

DSC_0859 [800x600].jpg

Цмуррин хуьруьз гзаф кьадар мугьманар, республикадин министерствойринни ведомствойрин руководителарни жавабдар работникар атунин себебни лишанлуди ва кьетIенди тир: хуьре 120 аялдиз чка авай, кьве мертебадин школадин цIийи дарамат ачухзавай.

Алай аямдин истемишунриз жаваб гузвай, гуьрчег акунар алай школадин вилик квай чIехи майдан мадни хъсандиз безетмишнава. Анал Шайдаеврин хзандихъ галаз школа эцигуник пай кутур «Пери» тIвар алай Зиявудин Мегьамедован мергьеметлувилин фондунин баркаллу крар къалурзавай плакатар алкIурнавай, «Студия рисования», «Культурное наследие и инновации», «Передвижная лаборатория робототехники», «Ковроткачество», «Гончарная мастерская» тIварар алаз янавай палаткайрик устадри чпин алакьунар къалурзавай.

ЦIийи школа ачухунин мярекатдал сифте гаф муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибов рахана.DSC_0918 [800x600].jpg

- Гьуьрметлу цмурвияр, атанвай мугьманар! – лагьана Н. Ш. Абдулмуталибова. – Къе чна Шайдаеврин хзанди мергьеметлувилин «Пери», «Село» фондарихъ ва «Сумма» группадихъ галаз санал эцигнавай цIийи школа ачухзава. Им район патал еке вакъиа я, гьикI лагьайтIа, райондин гзаф школаяр вилик йисара эцигнавай куьгьне дараматра ава. Къе заз инал мад сеферда Шайдаеврин хзандиз аферин ва чухсагъул лугьуз кIанзава. Хайи хуьруьхъ, райондихъ рикI кузвай и хзанди хуьре кIелунинни спортдин центр, Гъалибвилин музей эцигна, хуьруьз газ гъана, куьчейра асфальт цана, баркаллу маса кIвалахар авуна. Гила Шайдаеврин хзанди 120 аялдиз чка авай кьве мертебадин школа эцигуник лайихлу пай кутуна. ЦIийи школа кьетIенди я, адахъ производственный база, 9 квартирадин кIвалер (муаллимар патал), столярный, слесарный ва емишар гьялдай цехар, футболдин майдан жеда. Гележегда школа интернатдиз элкъведа. Школадин гуьзел дарамат эцигунай мергьеметлувилин фондариз ва Шайдаеврин хзандиз мад сеферда чухсагъул лугьуналди, за къенин мярекат ачухнавайди яз малумарзава.

Мярекат кьиле тухвай Нариман Абдулмуталибова, кIватI хьанвайбурун гурлу капарик кваз, гаф генерал-майор Гьажикъурбан Шайдаеваз гана.

- Къе чна Цмурдал образованидин, илимдин мескен тир школа ачухзава, - лагьана  Гь. Шайдаева. – Зун и хуьре хунал, чIехи хьунал, са тIимил вахтунда хьайитIани хайи хуьруьн школадин директор хьунал кьадар авачир кьван шад я. ГьикI лагьайтIа, хуьруьн школада лезги литературадин классикар тир Алибег Фатахова, Зияудин Эфендиева, Социализмдин Зегьметдин Игит Гьажимурад Темирханова, Сталинан премиядин лауреат Мегьамед Гьажиева, гзаф кьадар алимри (вирибурун тIварар кьуртIа, рахунар яргъал фида) кIелайди я. Чи хуьряй 105 касди Ватандин ЧIехи дяведа кьегьалвилелди иштиракна, и карда чна кьетIен шадвал ва дамах ийизва. Къе чна школадин дарамат ишлемишиз вахкузва. И кардик еке пай кутур стхаяр тир Мегьамедовриз за рикIин сидкьидай чухсагъул лугьузва. Абурухъ 20 миллиард манат пул харжна Цмуррин дере курортдин зонадиз элкъуьрдай фикир ава. За зи хтул, зи хва Маратални гьахълудаказ дамахзава. Ада гъиле кьунвай проект зурбади ва важиблуди я. Школа эцигуник «Рычал-су» ОАО-ди, халкьдин кьегьал хва Имам Яралиевани еке пай кутуна. Адазни, гьакIни Кьасумхуьрелай Цмурдал кьван 8 километр рекье асфальт цайи республикадин «Дагавтодор» карханадин руководитель Загьидин Хочбаровазни за чухсагъул лугьузва. Зун кIевелай инанмиш я хьи, къе ачухзавай школадай кьегьал рухваярни баркаллу рушар мадни гзаф акъатда.

DSC_0912 [800x600].jpgРайондин администрациядин патай Нариман Абдулмуталибова генерал-майор Гьажикъурбан Шайдаеваз гуьрчег халича пишкешна.

Дагъустан Республикадин Кьил Рамазан Абдулатипован тIварунихъай цIийи школа ачухунин мярекатадал ДР-дин Кьилин патай Кьиблепатан территориальный округда тамам ихтиярар авай векил Али Хасбулатова мубаракна.

- Халкьди Шайдаевар хьтин кьегьал рухвайрал дамахзава, - лагьана Али Хасбулатова. – Ихьтин рухваяр авай халкьдихъ гележегни ава.

Мярекатдал школа эцигуник еке пай кутур Марат Шайдаева «Пери», «Село» фондарикай, «Сумма» группадикай, абуру тухузвай мергьеметлувилин кIвалахрикай, проектрикай гегьеншдиз суьгьбетна, школа эцигуник пай кутур юлдашрин тIварар кьуна, абуруз чухсагъул лагьана.

- Зи фикирдик хуьр, район патал хъийидай кIвалахар мадни кума, - лагьана М. Шайдаева. – И кIвалахра заз ими Гьажикъурбан Гьажибалаевича, зи дуст Зиявудин Мегьамедова екедаказ куьмекар гузва. Мисал яз, къведай йисуз чна хуьре 40 гектарда емишрин багълар кутада. Адалай хьайи къазанжийрихъ школадин месэлаяр гьялда. Школадихъ цехарни жеда. Заз лугьуз кIанзава хьи, «Пери» - им инвестиционный проект туш, мергьеметлувилин фонд я. Чи кьилин эвер гунни ихьтинди я: чаз хандакIра къванер эцигун ваъ, объектар ишлемишиз вахкун хуш я.

Тебрикдин келимаяр лугьунихъ галаз санал, «Пери» фондунин исполнительный директор Полина Филиповади школадиз фондунин патай кьве автомобиль ганвайдакайни лагьана.

Шадвилин мярекатдал тебрикдин келимаяр гваз «Дагавтодор» карханадин руководитель Загьидин Хочбаров, Дагъустандин хуьруьн майишатдин академиядин директор Загьидин Жамбулатов, Дагъустан Республикадин образованидин ва илимрин министрдин заместитель Назир Мегьамедов, Дагъустан Республикадин Халкьдин Собранидин депутат Гьамидулагь Мегьамедов, филологиядин илимрин доктор Гуьлнара Шайдаева, Цмуррин хуьруьн поселенидин кьил Раида Алибегова, хуьруьн имам  Къази Ягъибегов, школадин ученица Хадижа Ягъибегова рахана.

Раида Алибеговади Марат Шайдаевав ва Зиявудин Мегьамедовав «Цмуррин хуьруьн гьуьрметлу агьали» лагьай дипломар вахкана.

Рахунрилай гуьгъуьниз Марат Шайдаева ва школадин директор Нариман Агъабегова яру лент атIана, райондин гьакимар ва багьа мугьманар цIийи школадиз гьахьна, ана экскурсия тешкилна.

Цмуррин хуьре цIийи школа ачухунин мярекат Махачкъала, Дербент шегьеррин ва Сулейман-Стальский райондин ансамблри, гьевескарри концертдин чIехи программа къалуруналди ва Шайдаеврин хзанди багьа мугьманар къунагъламишуналди акьалтI хьана.

 Текст кхьейди ва шикилар ягъайди Хазран Кьасумов я.

 


Хабарар

Игитвал къалурунай

РФ-дин Президент Владимир Путинан Указдалди къуллугъдин буржи тамамардайла, вик1егьвал ва игитвал къалурунай полициядин лейтенант Нурбагандов Мегьамед Нурбагандовичаз Россиядин Федерациядин  Игитвилин т1вар гана (кьейидалай гуьгъуьниз). И  ч1ехи награда В. Путина Игитдин диде-бубадив вахкана.

- Уьмуьрдин эхиримжи декьикьайра жува-жув къуллугъдин буржидиз вафалу яз кьиле тухун – им халисан игитвал я, - къейдна РФ-дин Президентди. – Им террористриз марифатдин жигьетдай лап еке ягъун кьун я.


Сечкийрин нетижаяр

РФ-дин Федеральный Собранидин Госдумадиз, ДР-дин Халкьдин Собранидиз ва бязи муниципальный тешкилатрин законодательный органриз депутатар хкязавай сечкияр акьалт1на. РФ-дин Центральный сечкидин комиссияди хабар гайивал, уьлкведа ачухай сечкидин 95836 участокда политический 14 партиядин векилриз сес гана. И женгина «Сад тир Россия» партияди гъалибвал къазанмишна. Сечкийрин участокриз атай 54,7 процент агьалийри и партиядин векилриз сес гана. Гила Госдумада «Сад тир Россия» партиядин 343 депутатди чкаяр кьада. И партиядин векилриз гзаф сесер гайи регионрик Дагъустан Республикани (88,86 процент) акатзава.

«Сад тир Россия» партиядиз Сулейман-Стальский райондай 80 процентдилай виниз сечкичийри сесер гана.


Юбилейдин мярекат

Краснодар шегьерда Кеферпатан Кавказдин багъманчивилинни уьзуьмчивилин рекьяй зональный илимдинни ахтармишунрин институтдин 85 йис тамам хьуниз талукьарнавай шадвилин мярекат кьиле фена.

Ана Франциядай, Китайдай, СНГ-дин уьлквейрай тир, гьак1ни Россиядин маса регионрай ва Дагъустандин делегацийри иштиракна.

Мярекатдал институтда арадал гъанвай бегьерлу сортар, т1ур гудай къелемар, технологияр раижна.

 

Девирар. Инсанар. Кьисметар

Либабский вилаятдай – бубадин суракьдиз

941-1945-йисара кьиле фейи Ватандин Ч1ехи дяве. Инсаниятдин вири тарихда виридалайни гзаф барбатIвилер, мусибатар, кьиникьар, пашманвилер гъайи и дяве куьтягь хьана 71 йисалай виниз вахт алатнава. ЯтIани, ада вичикай къени хабар гузма: дяведа гел галачиз квахьай гзаф кьегьалрикай гила делилар жагъизва, абур фарикъатнавай чкаяр тайин жезва.

Са тIимил вахт вилик «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибован тIварцIел Ленинградский областдин Тельман лугьудай поселокдай вич фадлай дяведа гел галачиз квахьай чи офицерарни аскерар жагъур хъувунал, абурукай делилар кIватIунал машгъул жезвай Антонина Назаровадилай чар хтана. Ана кхьизвайвал, вич гел галачиз квахьайди яз гьисабзавай Кьасумхуьруьн райондин ЦицIерин хуьряй тир красноармеец, рядовой Амаханов Гьажибег Амаханович 1942-йисан 19-ноябрдиз кьена, ам Польшадин Сиедлице шегьерда стхавилин сурара кучуднава.

- Гьуьрметлу Нариман Шамсудинович, тIалабда Гьажибег Амаханован тухумдикай, веледрикай вуч делилар аватIа, кхьена зал агакьарун, - кхьенвай чарчин эхирдай Антонина Васильевна Назаровади.

Н. Ш. Абдулмуталибован тапшуругъдалди чун, райондин информационный агентстводин журналистар, Гьажибег Амаханован багърийрин суракьда хьана. ЦицIерин хуьруьн жемят I966-йисуз, залзаладин нетижада, Эминхуьруьз (Аламишедиз) куьч хьанвайди я. И хуьруьнви яз, заз цицIевийрикай Амахановар чида. Хабар-затI кьурла малум  хьайивал, Гьажибег Амаханов са 7-8 йисан вилик рагьметдиз фейи Сейфулагьан дах тир. Чаз лагьайвал, Сейфулагьан гада Зейдулагь Туьркменияда, руш Зияфат ДаркIуш къазмайрал яшамиш жезва.

Райондин администрациядай кхьей чар себеб яз, мукьвара Туьркмениядай Кьасумхуьрел Зейдулагь Амаханов хтана, чун адахъ галаз гуьруьшмиш хьана.

- Дяведа гел галачиз квахьай зи чIехи бубадикай делилар жагъанва лагьана чар атайла, зун кьадар авачир кьван шад хьана, гьавиляй эглеш тавуна хайи ватандиз хтайди я, - лагьана Зейдулагь Амаханова. – Зун Нариман Шамсудинович Абдулмуталибован патавни фена, адазни за чухсагъул лагьана. Мадни, интернетдин куьмекдалди зун Антонина Васильевна Назаровадихъ галазни алакъалу хьана.

Малум хьайивал, 1907-йисуз ЦицIерин хуьре дидедиз хьайи Гьажибег Амаханов дяве башламиш хьайи сифте кьилера фронтдиз фена. 1941-йисан 26-ноябрдиз ам есирда гьатна, Польшадиз тухвана. Гьажибег ана 1942-йисан 19-ноябрдиз кьена, Сиедлице шегьердин патав стхавилин сурара кучуднава.

- Интернетдай заз чир хьайивал, Сиедлице шегьердин патав стхавилин сурара 35 000 кас кучуднава, чебни есирда гьатна кьейибур, - лугьузва Зейдулагь Амаханова. – Абурукай анжах 1450 кас вужар ятIа тайинариз хьанва. Садни зи чIехи буба Гьажибег я. Дяведиз фидайла зи чIехи бубадихъ кьве аял авай: гада Сейфулагь, яни зи дах ва руш Къизилгуьл. ЧIехи буба ферикъатнавай чка чир хьайила чи рикIериз секин хьана.

Зейдулагь Амаханова чаз лагьайвал, Туьркмениядиз хъфейла, ам Польшадиз фидай виза къачунин къайгъуйра жеда.

- Аллагьди гайитIа, зун буба кучуднавай Сиедлице шегьердиз фида, анин стхавилин суралай накьв хкана, Эминхуьре ва я куьгьне ЦицIерин хуьре чIехи буба Гьажибегаз шартIунин сур эцигда.

Гьелбетда, фикир баркалла къведайди я. Инанмиш я хьи, Зейдулагь Амаханован рикIе авай мурад кьилизни акъатда.

Са кьве гаф заз Зейдулагь Амахановакайни кхьиз кIанзава. Ам 1963-йисуз ЦицIерин хуьре дидедиз хьана. Зейдулагьан 5 йис тирла, хзан Туьркмениядиз куьч хьана.

Зейдулагьа сифтедай Къазахстандин Алма-Ата шегьерда профтехучилище акьалтIарна, армиядин жергейра къуллугъна. Гуьгъуьнлай Узбекистандин меркез Ташкент шегьерда хуьруьн майишатдин институтдин финансово-экономический факультет (I990-йис) ва Ташкентдин педагогический институтдин биологиядин факультет (заочно) акьалтIарна. Туьркмениядин Либабский вилаятдин Газ-Ачаг шегьерда яшамиш жезва, «Либабнефтгазстрой» тIвар алай эцигунринни монтаждин трестда экономикадин, кIвалахдин мажибрин ва икьраррин кIвалахрин отделдин начальниквиле кIвалахзава. И трест нафтIадинни газдин мяденар ва адахъ галаз алакъалу объектар тадаракламишунал машгъул я. И кIвалахар неинки Либабский вилаятда гьакIни вири Туьркменияда тамамарзава.

- Зейдулагь стха, вилаятар вилик девирра авайди тир, гила абур мусурман уьлквейра гзаф ава, чи къенин жегьилриз итижлу хьун мумкин я, вун яшамиш жезвай Либабский вилаятдикай вуч лугьуз жеда? – хабар кьуна за З. Амахановавай.

- Советрин Союз чкIидалди вилик, маса союзный республикайра хьиз, Туьркмениядани областар, районар авайди тир, - лугьузва З. Амаханова. – Гила абурукай, уьлкведин законрихъ галаз кьадайвал, вилаятар хьанва. Мисал яз, виликан Чорджоу областдикай Либабский вилаят хьанва.

- Зейдулагь стха, виликдай Туьркменияда лезги хзанар гзаф яшамиш жезвайди тир, гила абур амани?

- Амазма, Туьркмениядикай кьвед лагьай ватан хьанвай инсанар, хзанар гзаф ава, - лагьана З. Амаханова. – Зун яшамиш жезвай Газ-Ачаг шегьерда 30-далай виниз лезги хзанар ава. Лезгийриз ана гьуьрметзава, гзафбур чIехи къуллугърални ала.

- Туьркменияда агьалийрин яшайиш, дуланажагъдин шартIар гьикI ава? – хабар кьуна за гъурбатда яшамиш жезвай лезгидивай.

- Яшайиш лап хъсан я, недай суьрсетдин, газдин, экверин къиметар ужуз я, секинвални ава, - жаваб гана З. Амаханова. – Зун туьркмен я, вун лезги ва маса миллетдин векил я – ибур ана чидай гафар туш.

- Ви хайи ватан – СтIал Сулейманан район ваз гьикI акуна? – суал гана за чи суьгьбетдин эхирдай Зейдулагь Амахановаз. – Мадни, вун багъри ерийриз хтун тавуна гзаф вахт яни?

- Жуван кIвалахди, анин къайгъуйри гзаф вахт къакъудзава, - лугьузва З. Амаханова. – Дагъустандиз хтун тавуна тамам 10-12 йис хьанва. Гила хтайла зун жуван вахарал, багърийрал кьил чIугваз Эминхуьруьз, ДаркIуш къазмайрал, ЦIийи Макьарал, Кьасумхуьрел фена. Хуьрерин къамат, райондин мублагьвал акурла, шадвиляй зун цавук хкIуна. Гьакъикъатдани, гуьрчег хьанва зи хайи ватан! Адакай хъсан майилар, фикирар аваз зун Туьркмениядизни хъфида, СтIал Сулейманан районда хъсанвилихъ хьанвай дегишвилерикай гьана яшамиш жезвай лезгийризни ихтилатар ийида.

                     Хазран Кьасумов.

          

5-октябрь Россияда муаллимрин югъ я

Тамамат муаллим

Муаллим. Заз акI я хьи, им виридалайни гьуьрметлу пешейрикай сад я. Шадвалдай кар я, чи районда чпин пешедиз вафалувал къалурзавай, дурумлу загьметдалди халкьдин патай гьуьрмет къазанмишнавай муаллимар гзаф ава. Абурукай яз завай Вини СтIалрин юкьван школада лезги чIаланни литературадин тарсар гузвай Тамамат Баламирзоевадин тIвар кьаз жеда. И рекьяй адахъ кIвалахдин 43 йисан тежриба ава.

Школадин муаллимри къейд ийизвайвал, Т. Баламирзоевадиз лезги чIални, литературани гзаф кIанда, и рекьерай адахъ дерин чирвилерни ава. И предметрал школьникрин рикIни ала. Имни, гьелбетда, Тамамат муаллимдин зегьметдин гьунар я.

Т. Баламирзоевади тарсар гузвай аялри гьар йисуз райондин школьникрин олимпиадайра кIвенкIвечи чкаяр кьазва, республикадин олимпиадайра иштиракзава.

Ихьтин са карни къейд ийиз кIанзава. Тамамат муаллимдин  виликан ученикрикай илимрин кандидатар, чIехи дережайрин руководителар, хъсан пешекарар, гьабурукай яз муаллимарни хьанва. Абурал тежрибалу муаллимди дамахни ийизва.

Т. Баламирзоевади школада мукьвал-мукьвал лезги писателринни шаиррин юбилейриз, яратмишунриз талукьарна ачух тарсар, кIелзавайбурун конференцияр, вечерарни кьиле тухузва, анра неинки школьникри, гьакIни абурун диде-бубайрини активвилелди иштиракзава.

Тамамат муаллимдиз школада, хуьре-кIвале лайихлу гьуьрметни ава.

Замир Мегьамедов.


 

 

Чи адетар

Яйнахар

Айнахар - сувар туш, амма абур гьа сувар хьиз гурлу жедай. Дегь заманайрилай адет хьанвай жегьилрин и къугъунар гьеле Ватандин ЧIехи дяведилай вилик йисарани Миграгърин багълара, “Тамун» чIехи тIулал кьиле тухудай. Хейлин йисар вилик пенсияда авай муаллим К.Агъавердиева аял вахтунда вичиз акур Яйнахрикай “Лезги газетдиз” кхьенай.

Яйнахар тIебитдал чан акьалтнавай майдин вацран эвелрилай згечIна август алукьдалди гьар жуьмя юкъуз тешкилдай. И юкъуз яшлу итимри мискIинда капI-тIеат ийидай, жегьил рушарни гадаяр пакамахъ фад кIватI хьана, кIеретI-кIеретI яйлахдиз рекье гьатдай. Абурув рганвай як, ниси, афарар ва маса недай затIар жедай. Яйлахда рушари хъчар атIудай, гадайри рушариз гуз цуькверин кIунчIар кIватIдай.

Нисинрихъ жегьилар багълариз хуькведай, ина гадайри жуьреба-жуьре акъажунардай, рушари манияр лугьудай. Ахпа гадаярни рушар акахьна туп-лаш ва ахтытарам къугъвадай. Туп-лаш къугъун виридаз чида, ахтытарамдикай кьве гаф лугьун герек къвезва. Рушарини гадайри акахьна гъилер кьадай, арада 20 метр кьван аваз абур кьве цIиргъина акъваздай, Гьар са цIиргъина I5-20 кас жедай. Чип вегьена нубат акъатай патай сада гьарайдай: Ахтытаран! Муькуь патанбуру жаваб хгудай: Кимихтарам! Муькуь патай мад гьарайдай: Айди гуьзел вуж герек я? ТIвар кьур касди зарбдиз катна фена къаншарда авай цIиргъина кIевиз кьунвай гъилер ахъайиз алахъдай. Эгер алакьайтIа, гъил ахъа авур касни галаз вичин патаз хкведай, алакь тавуртIа, ам гьа пата амукьдай. Са пата муькуьдалай 8-I0 кас артух хьайила, а пад гъалиб хьайиди яз гьисабдай.

Къугъунар шадвилелди, сада муькуьдан кефи хадай гафариз ва я гьерекатриз чка авачиз, иллаки рушарин гьуьрмет хуьз, кьиле фидай. Гагь-гагь яйнахриз къуншидалай Къалажухдай ва Текидилайни жегьи­лар къведай, вишералди инсанар кIватI же­дай. Къугъунрилай кьулухъ кьвед-пуд чкадал демер къурмишдай: далдамрал илигна кьуьлер ийидай, манияр ядай. Далдам-зуьрне ядайбурулай гъейри мярекатдик тар, чуьнгуьр, балабан ядай устIарарни жедай. Гьарма сад вичиз кIандай дестедик экечIдай. Нянихъ хуьруьз хтайла, ратIарал, чIимел юкъуз садан еке кьурак кьуланфералди межлис давамардай.

Гьайиф хьи, и гуьрчег, вичикай ихтилат авурлани рикI шадардай чи халкьдин адет алатай девирра амукьна.

                          Алибег Омаров.

 

 

Зарлу тIварар

Къайда ва адалат хуьниз бахш авур уьмуьр

Чун вири и дуьньядал мугьманар хьиз къвезва, ганвай уьмуьр куьтягь хьайила, мугьманар хьиз хъфинни ийизва. Им тIебии кар я. Амма чна гьар сада са кьадар яшар хьайила фикир авун, жува-жуваз суал гун лазим я: залай вуч алакьна ва за жувалай гуьгъуьниз гьихьтин гел тазва? Гьайиф хьи, ихьтин суалдиз жаваб жагъин тийизвайбур, метлебсуз уьмуьр кечирмишзавайбурни чи арада тIимил авач.

Амма чи арада, цавун тагъда экуь гъетер хьиз пайда хьана, чпин савадлу уьмуьр эхирдалди хайи халкьдиз, Ватандиз къуллугъ авунин кардиз бахшзавай ва бахш авур кьегьал рухваярни рушар тIимил авач. Ахьтин инсанралди неинки багърийри, мукьва-кьилийри, гьакI хуьруьнвийрини еке дамах ийида, абурун уьмуьр къвезмай несилриз ачух чешне яз жеда.

Ихьтинбурун жергедай тир къе вичикай ихтилат физвай винистIалви регьметлу Бутаев Ниязбег Ферзилагьович савадлу пешекар, къанажагълу инсан, адалатлу хзандин кьил яз чи райондилай къецени гзафбуруз чидай. Алай вахтундани адакай ихтилат кватай чкадал ам чидайбуру «Бег-дах» лугьуз (адаз гзафбуру гьакI лугьудай) адан тIвар еке гьуьрметдивди, регьметар гъуналди, кьада. Ихьтин гьуьрмет, гьелбетда, нелай хьайитIани къазанмишиз алакьдач. Адан сагьиб хьун патал жуван вири уьмуьр жува хкягъай пешедиз бахшна кIанда.

40 йисалай виниз ара атIунар авачиз прокуратурадин ва юстициядин органра намуслувилелди кIвалах авур адан уьмуьр чаз гьар садаз ачух чешне я. Вуч кас тир ам? Мумкин я ам тийижирда ихьтин суални гун, газет кIелдайла.

Бутаев Ниязбег 1922-йисуз Вини СтIалдал Ферзилагьан кесиб лежбер хзанда дидедиз хьана.

1941-йисуз Кьасумхуьруьн юкьван школа акьалтIарна. 1942-йисуз, Ватандин ЧIехи дяведин йисара, ам Советрин Армиядин жергейра къуллугъ ийиз фена. Сагъламвилин гьал себеб яз 6 вацралай ам Армияда къуллугъ авуникай къерех авуна, яни кIвализ рахкурна. Ватандин ЧIехи дяведин залан вахтунда, кефсуз тиртIани, адавай уьмуьрдивай къерех хьана акъвазиз хьанач. 1944-1945-йисара ада, гзаф маса жегьилри ва яшлубуру хьиз, зегьметдин фронтда кIвалахна.

Вичин зегьметдин биография хъсан зигьин ва кьатIунар авай жегьил итимди хайи хуьруьн «Яру пайдах» тIвар алай колхозда счетоводвал ва бухгалтервал авунилай башламишна.

Прокуратурадин органриз ам 6 йисан зегьметдин стаж аваз кIвалахиз фена. 1952-йисуз Ростовдин юридический школа заочно кIелна акьалтIарай жегьил пешекар, кьве йисуз Кьурагь райондин прокуратурадин силисчи яз кIвалах авунин тежриба аваз, Агъул райондин прокурорвиле тайинарна. 1954-йисуз адакай уртах Агъул ва Хив районрин прокурор хьана.

Хзандин гьал себеб яз вичин тIалабуналди ам талукь тир приказдалди 1963-йисуз Кьасумхуьруьн райондин прокурордин куьмекчивиле тайинарна.

Кьасумхуьруьн райондин прокурордин куьмекчивилин къуллугъ акъвазарайдалай гуьгъуьниз адакай ана силисчи хьана.

1967-йисуз Ниязбег Ферзилагьович виликан Кьасумхуьруьн (гилан Сулейман-Стальский) райондин халкьдин судьявиле хкяна. И къуллугъ  ада 1982-йисан 1-июлдиз вич лайихлу пенсиядиз экъечIдалди намуслувилелди кьиле тухвана. Пенсиядани аваз ада гзаф йисара С.-Стальский райондин юридический консультациядин адвокат ва заведующий яз кIвалахна.

Гьелбетда, вири и йисара Н. Ф. Бутаев вичин пешекарвилин чирвилерин дережа хкажунални машгъул хьана. ИкI, ада 1968-йисуз Москвадин Вирисоюздин юридический заочный институт акьалтIарна. 1956-1957-йисара ада Ленинградда шегьеррин ва районрин прокуроррин чирвилер хкажунин рекьяй курсара  кIелна.

Умундаказ рахадай, хуш къилихрин, сабурлу инсан, савадлу пешекар, буба авачирдаз буба, стха авачирдаз стха хьиз тир Ниязбег Ферзилагьовичаз вичи кIвалах авур районрин агьалийрин, къуллугъдин рекьяй санал кIвалах авур юлдашрин арада еке гьуьрмет ва авторитет авай.

Райондин ва районрин уртах прокурор, С.-Стальский райондин халкьдин судья яз кIвалахзавай йисара ам са шумуд сеферда анрин КПСС-дин райкомрин ва абурун бюройрин членвиле, Агъул, Хив ва Сулейман-Стальский районрин халкьдин депутатрин райсоветрин депутатвиле хкянай. Ам лайихлу пенсиядиз экъечIдалди КПСС-дин Сулейман-Стальский райкомдин член тир.

Гьукуматди адан зегьметдиз лайихлу къиметни гана.

Зегьметдин фронтда иштирак авунай ва активный кIвалах тухунай Н. Ф. Бутаеваз 1947-йисуз «За доблестный труд в  Великой отечественной войне 1941-1945гг», гьакIни В. И. Ленин хайидалай инихъ 100 йис тамам хьунин юбилейдихъ галаз алакъалу яз намуслу зегьметдай медалар ганва. Ам гьакI ЧIехи Гъалибвилин 30 ва 40 йис тамам хьунин юбилейрин ва «Зегьметдин ветеран» медалрин, са жерге маса наградайрин, чухсагъулрин сагьибни тир.

Ам 1947-йисалай инихъ КПСС-дин член тир.

Гьеле вич гъвечIизамаз диде-бубадикай магьрум хьайи Ниязбег Ферзилагьовичал уьмуьрда гзаф четинвилер гьалтна. Амма ада абуруз таб гана, югъ-йиф талгьана, галатун тийижиз кIвалахна. Вичин уьмуьрдин юлдаш Айрухалум Агьмедовнадихъ галаз санал чIехи хзан (3 гадани 3 руш) кIвачел акьалдарна, абурув кIелиз туна, уьмуьрдин шегьредал акъудна. Абурухъни чпин хзанар, кIвал-югъ хьанва, чпин намуслу зегьметдалди, инсанвилин ахлакьдалди халкьдин арада гьуьрмет къазанмишнавай абуру чпин бубадин ад мадни виниз хкажзава.

Чпин бубадин тIвар ва кар эбеди авун патал адан веледри, хтулри гележегдин несилриз ядигар яз чпин пулунин такьатралди 2002-йисуз «Юпитер» издательствода рангунин яцIу жилдер алаз, 184 чиникай ибарат тир чIехи ктабни акъуднава. Урус чIалалди кхьенвай адаз «Память времени не подвластна» тIвар ганва.

Ана Ниязбег Ферзилагьовичан уьмуьрдикай, кIвалахдин рекьикай, адан лайихлувилерикай, тухумдикай, хайи хуьруькай (шикиларни галаз) гегьенш материалар, багърийрин ва дустарин рикIел хкунар ганва. Имни акьалтзавай несил чи бубайрин баркаллу крариз ва адетриз вафалубур, ватанпересар яз тербияламишунин карда чешне къачуниз лайихлу кIвалах я.

Бутаев Ниязбег Ферзилагьович 1993-йисуз начагъвиликди 71 йисан яшда аваз чи арадай акъатна. Амма адан тIвар чи мецел аламай кьван адан руьгь сагъ амукьда.

Багърийри ва дустари чпин рикIел хкунар хьиз, ам са бязи шаиррини чпин шиирра алхишнава.

Заз вичин 40 йисалай виниз уьмуьр закон-къайда ва адалат хуьнин жавабдар кIвалахдиз бахш авур регьметлу Бутаев Ниязбег Ферзилагьовичакай кхьизвай и куьруь макъала  адан сифте кьиле эпиграф яз эцигнавай арифдар Алишер Навоидин гафаралди куьтягьиз кIанзава: «Инсанар гьамиша чан аламаз амукьдач, бахтлу кас вичин тIвар несилрин рикIера хуьдайди я».

Чазни Ниязбег Ферзилагьович Бутаев ихьтин бахтлу кас яз чида.

Абидин Камилов, шаир, ДР-дин культурадин лайихлу работник.

  

КIела, интересни я

Газетрин коллекционер

И йикъара Сулейман-Стальский райондин общественно-политический «Куьредин хабарар» газетдин редакциядиз Болгариядин Ихтиман шегьердай тир Йордан Кирилловалай чар атана. Ана кхьенва: «Салам алейкум, гьуьрметлу дустар! За фадлай газетар кIватIзава. Зи коллекцияда 9000-далай виниз газетар ава. За квевай заз «Куьредин хабарар» газетдин са нумра ракъурун тIалабзава.»

КIанихъай вичин адресни къалурнава: Болгария, Ихтиман шегьер, Царь освободитель куьче, I4-нумрадин кIвалер.

Вуж я ам, СтIал Сулейманан райондин газет кIанзавай ва газетар кIватIзавай Йордан Кириллов?

Интернетдин куьмекдалди чаз адакай делилар кIватIдай мумкинвал хьана. Ада виридуьньядай газетар кIватIиз 35 йисалай виниз я. И йисара ада дуьньядин 189 уьлкведа 230 чIалал акъуднавай 9000-далай виниз газетар кIватIнава. Абурун арада акъуд хъийин тийизвай газетарни тIимил авач.

Йордан Кириллован коллекцияда Россиядин массовый информациядин такьатри кьилин чка кьазва. Абур 3500 ава, чебни 43 чIалал акъатнавайбур.

Общественно-политический, муниципальный, районрин, церковный газетар адан коллекцияда къвердавай артух жезва. Мукьвара абурал Воронежский областдин шегьеррин 6 ва районрин 32 газетни алава хъхьана.

Йордан Кирилловахъ Московский, Магаданский, Амурский, Липецкий областрин, Алтайский крайдин ва Забайкальедин вири шегьеррин ва районрин газетар ава. И коллекцияда бес тежезвай 11 газет ада мукьвал йикъара къачуна.

София шегьердивай 48 километрдин яргъа авай Ихтиман шегьерда яшамиш жезвай Йордан Кириллова ресторанда ашпаз яз кIвалахзава. Идалайни гъейри, ада чкадин газетриз макъалаярни кхьизва.

- Вучиз вуна газетар кIватIзава? – журналистри гайи суалдиз ада ихьтин жаваб гузва: «Газетар чи тарих я, абурай чаз инсанрин кьисметар, алакъа чир жезва, им гзаф итижлу кар я».

Йордан Кириллова газетар кIватIун патал редакцийриз чарар кхьизва, ада лугьузвайвал, гзаф уьлквейрай адаз газетар почтада аваз рахкурни ийизва.

- За неинки газетар, гьакIни маркаяр, гьар жуьре рангарин спичкайрин коробкаяр, Владимир Ленинан значокар ва маса шейэрни кIватIзава, - кхьизва Й. Кириллова. – Виридалайни четинди газетар экуьникай хуьн я. За газетар кIарасдин шкафра кьетIен къайдада хуьзва, и кар патал захъ хъсан тежриба хьанва.

Йордан Кирилловахъ са мурад-къаст ава: дуьньяда акъудзавай вири газетрин са-са экземпляр кIватIун.

Мукьвара Й. Кириллован коллекция Сулейман-Стальский райондин печатдин орган тир «Куьредин хабарар» газетдалди артух жеда.

Хазран Кьасумов.


 

 

Камалдин хазинадай

Девлетлудаз уьмуьр куьруьз аквада, кесибдиз-яргъиз.

- Субайдиз амукьиз кIанзавачтIа, эвленмиш хьухь.

- Кесибдихь ярар-дустар жедач.

- КIараб квачир як жедач, нукьсан квачир - инсан.

- Алимдин уьмуьрди геж цуък ахъайда, амма гьамишалугъ амукьда.

- Гьикьван кIур гайитIани, гьахъ са вахтунда винел акъалтда.

- Илим халкьдин сад лагьай муаллим я.

- Чаз чизвайди тIимил я, чин тийизвайди - гзаф.

- Пехил инсан пехил яз рекьинни ийида.

- Шадвал гевгьер я, муьгьуьббат - шуьрбет.

- Кьифрез  кIунтIуникай кичIе жедач.

- Къариблухда гатузни мекьи жеда.

- Мецел вирт алай инсан хаталу я...

- Гатфар цуъквералди гуьрчег я, зул - бегьерралди.

- Тух жедалди неъ, гьекь жедалди кIвалаха.

- Суъгьбетди рехъ алудда, маниди – кIвалах.

 

Сегьнедин устадар

«Рак-так-так» маниди машгьур авур Надия

Дагъустан Республикадин шегьеррин ва районрин телевиденийрин каналрай азербайжан ва урус чIаларал зарафатдин «Рак-так-так» мани тамамарзавай Эльвин Баба-заде ва Надия Микаилова тамашачийри хушвилелди кьабулзава, и мани гзафбурун мецел ала. Сегьнеда Эльвинахъ галаз мани лугьузвай, кьилел алай чIарар кьунвай рикIиз чими руш Надия лезги я лугьудай ванер зазни хьанай, тамашачийризни.

Кьисмет. Низ чидай кьван заз Надия Микаиловадихъ галаз мукьувай таниш жедай, адахъ галаз ихтилатар ийидай мумкинвал жеда лагьана?! Бакудай Кьасумхуьрел вичин эмедин кIвализ хтанвай Н. Микаилова «Куьредин хабарар» газетдин редакциядиз мугьман хьана.

Ингье, захъ галаз столдихъ милаим, рикIиз чими, фад акахьдай, хъуьрез акъвазнавай цуьк хьтин руш Надия ацукьнава, зи суалризни ада михьи лезги чIалалди жавабар гузва.

- Телевизордай ва сегьнейрилай вун чаз кьилел алай чIарар илисна кьунваз аквазвайди я, гила лагьайтIа…

- Зун гъавурда акьуна, - зи сиве гаф амаз хъуьрез-хъуьрез лагьана Надияди. – Кьилин чIарар за Эльвин Баба-задедихъ галаз «Рак-так-так» манидин клип кхьидайла кьурди я. Дишегьлидиз чIарар абур я, гьавиляй зи чIарар яргъини хъхьанва, прическани масад я.

Сегьнедин «гъетрехъ» галаз авур суьгьбетдай малум хьайивал, Надия Микаилова 1990-йисуз Азербайжан Республикадин Баку шегьерда дидедиз хьана. Ирид йис хьайила ам музыкальный школадик экечIна ва анаг Яру диплом къачуналди акьалтIарна.

Вичиз тIебиатди кьетIен пай ганвай Надияди гуьгъуьнлай Баку шегьерда Асеф Зейналыдин тIварунихъ галай музыкальный колледждин фортопианадин ва композициядин отделениеда кьуд йисуз чирвилер къачуна.

- Надия ханум, чаз вун лезги я лугьуз ван хьайиди я, жечни куь хзандикай са-кьве гаф лагьайтIа.

- Эхь, дидедин патай зун лезги я, - лугьузва Н. Микаиловади. – Зи диде Марина (рушвилин фамилия Ярметова) Сулейман-Стальский райондин КIахцугърин хуьряй я, буба Муса азербайжанви я.

- Манидар яз, вуна Азербайжанда гьихьтин фестивалра, конкурсра иштиракна? – суал гана за.

- Фестивалрин, конкурсрин кьадар тIимил туш, - лугьузва Надия Микаиловади. – За Азербайжанда, Дагъустанда, Чечняда, Израилда ва масанра тухвай фестивалра, конкурсра иштиракна, лауреатвилин тIварар, дипломарни къачуна.

Надияди суьгьбет авурвал, 2013-йисуз Бакуда Евровидениедин конкурсда Азербайжандин патай иштиракдай манидар хкядай концерт-конкурс кьиле фена. Ана Надияди 2-чка кьуна, гьавиляй адавай Евровиденидин конкурсдизни физ хьанач.

- Ша чун, Надия ханум, мад сеферда ваз машгьурвал гъайи «Рак-так-так» манидал хуьквен. Ам гьикI арадал атайди я?

- И маниди неинки Дагъустанда, Азербайжандани заз машгьурвал гъана, - давамарзава Н. Микаиловади. – Ам арадал атуникай рахайтIа, винидихъ тIвар кьур Евровиденидиз манидарар хкядай концерт-конкурсда зун Эльвин Баба-задедихъ галаз таниш хьана. Ам гьа вахтунда Азербайжанда жегьилрикай виридалайни машгьур манидар тир. Чна саналди «Рак-так-так» мани кхьена, клип гьазурна. И мани чна гзаф чкайра тамамарна, ам виринра хушвилелди кьабулни авуна. Мадни, 20I5-йисуз за Албаниядин машгьур манидар Фатмир Суфадихъ галаз санал мани кхьена, ана за лезги, Фатмира албан чIалал мани тамамарзава. И клип неинки Албанияда, гьакIни Азербайжанда ва маса уьлквейра машгьур я, ам гзаф телеканалри чпин концертрин программайрик кутунва. Азербайжан, лезги чIаларал хьиз, за туьрк чIалални манияр тамамарзава.

- Бакуда хана, кIелна, чIехи хьанвай руш яз, вун захъ галаз лезги чIалал фасагьатдаказ рахазва. ГьакI хьайила, вун шумуд чIалал рахазва?

- Винидихъ лагьай азербайжан ва лезги чIаларилай гъейри, зун туьрк, урус, ингилис чIаларални регьятдаказ рахазва, кхьизва, рахадайла гъавурда акьазвай маса чIаларни ава.

- Багъишламиша, ихьтин суални гуз кIанзава: Надия ханум, вун Дагъустандиз, СтIал Сулейманан райондиз гьикI хьана акъатайди я?

- СтIал Сулейманан район дидедин Ватан тирдакай за лагьанай. Зун атунихъ маса себебни ава: заз са шумуд вацран вахтунда Дагъустанда яратмишунрин рекьяй кIвалах давамариз кIанзава. За са шумуд лезги мани кхьида, клипар, альбомар акъудда. Конкурсрани заз Дагъустандин патай экъечIдай фикир ава.

И рекьяй зун Махачкъалада «Дагъустан» ВИА-дихъ галаз раханва, абурухъ галаз икьрарар кутIундай фикирни ава, и рекьяй кIвалах тухузва. Килигин вуч алакьдатIа… Ахпа Бакудиз хъфидай, манидар яз, жуван кIвалах давамардай ниятни ава.

- Ви ихтиярдалди, эхиримжи суални гуз кIанзава. Ваз СтIал Сулейманан район, адан агьалияр гьикI акуна?

- Ачухдиз лугьуз кIанзава: гьам район, гьамни адан агьалияр заз гзаф бегенмиш хьана. Хуьрер гуьрчег, авадан, агьалиярни мугьманпересар, сивел хъвер алайбур я.

- Чи суалриз жавабар гунай ваз чухсагъул, гьуьрметлу Надия ханум. Вахъ уьмуьрда, яратмишунрин рекье мадни еке агалкьунар хьурай!

Хазран Кьасумов, РФ-дин журналистрин Союздин член. 

 

Куьн патал, аялар

КІВАТIИ-КIВАТIАШ ВА АЖДАГЬАН БУБА


Хьана кьван, хьанач, са гъвечІи КІватІаш,

Хура рикІ авай пара дирибаш.

Мад авай адахъ викІегь тир дустар,

Вирибурун квез кьадач инал тІвар,

Амма са чІавуз Аждагьандикай,

Тух тежедай каш авай вилера,

Хъелна, катай Пехъ аваз чуьллера,

КІватІашаз куьмек хьана адакай.

Башламишдалди за жуван негъил,

Лугьун квез, авай Аждагьан пехил.

Адахъ аваз гъуьр регъведай регъвер,

Муьгьтеж тир Куьре, патарин  хуьрер.

Хабар нивай гун? Чи КІватІашавай.

Гъуьр куьтягь хьана, кІвале каш авай.

Гьар вуж фейитІан, гъуьр регъвез регъуьз,

Аждагьан авай са-сад кьаз, рекьиз.

И кардикай тир КІватІашаз хабар,

Биши авунвай квай каша япар.

Я тІуьна кІанда са тике лаваш.

Я кьена кІанда, кичІе яз КІватІаш!

«Садра дидеди хада яз инсан!

Садра рекьида яз викІегь аслан!

Ажизвилелди недалди зукьум,

За Аждагьандив нез тада руг, къум!»-

Ламран араба гваз КІватІаш вичин,

Техил гваз регъуьз физ жеда кІвачин.

Хкажна парар далудал ламран,

Вичел парталар алаз аваран.

Фидайла, атІуз дерени тепе,

Аквада адаз са чІехи пепе.

Пепе тушир ам - халис къиб хъалхъас,

Кьулу-кьулухъди катдай акур кас.

«Герек къведа ам рекьени хуьле»,-

Лагьана твада хуржиндин хиле.

Фида атІуз тар, фида атІуз там,

Яцран тумунал дуьшуьш жеда ам.

«Герек къведа ам рекьени хуьле»,-

Лагьана твада хуржидин хиле.

АтІана рекьер мензилдиз пара,

Ламни галатна, атІуда чара.

Ял ягъун патал къарбудин тарак,

КІватІаша кьас фу кутада сарак.

Хабар нивай гун, Пехъревай кьуьзуь,

Аждагьандал жен тийизвай рази.

КІватІаш акурла, татана кьарай,

Пехъре гьарайда къарбудин тарай:

-Югъур хьуй, КІатІаш!

-Сагърай Пехъ дадаш!

-Гьиниз физва вун, ламракни кваз каш?

-Салам алейк, Пехъ!

-Алейкум салам!

-Регъв жагъин тийиз галат хьанва лам.

-За жагъурични ваз фидай улам?

Кьакьан дагъ аку, муркІар тир кукІвар,

Адан кІанева, кваз ракьун ракІар.

Юкъуз кусузва, йифиз кутаз дем,

Саданни адак акакьзавач тІем,

А регъуьн къене нефсиниз зурба,

Са пис кас ава - Аждагьан-буба!

Регъвей гъуьруькай цикІенар чраз,

Акъудзава чи са кьас фу тараз.

КІватІиз жинерар, худда тваз кьуьлер,

Шумудан ада атІана кьилер...

-Чавай адаз вуч ийиз жеда, Пехъ?

-Тежер вуч ава? Са фенд кьадай рехъ!

Жагъурун патал за гуда куьмек,

Эгер вун халис кас ятІа зирек!

Регъуьн къавукай куьрснава анар,

ГьакІан анар туш: гьам рикІ,  гьам-фонарь.

Эгер вун кІеве гьатиз хьайитІа,

Авур гьуьжетда кІватиз хьайитІа,

Аждагьандикай жемир кичІе ваз.

Анар кьуна хьиз, чуькьуькь вижеваз!

Ам кІап хьиз агаж хьайила ичин,

КІева, вегьена, гичиндиз вичин!

Гьи кьадар ада авуртІан минет,

Аждагьандиз хас кІвалах туш гьуьрмет.

Амай кІвалахар - вунни ви Аллагь!

Идалай артух заз чидач, валлагь.

-Чухсагъул ваз, Пехъ! Келле ава Квехъ.

Ихтияр це заз давамардай рехъ?-

Гагь ял ягъиз таз, гагь ийиз чамар,

Кьулухъ таз фида, къубуяр, кІамар.

Акъатиз гьекьер, кьатІ ийиз рекьер,

Вилик акъатда Самбур вацІун кьер.

Агакьна регъуьз, гатана ракІар,

Ахъайзавач ам, авуртІан кукІвар.

Регъверин гъиляй Генжедин къванцин,

Хабарни жезвач эверай ванцин.

Жагъурна энбер, атІайвалди яд,

Залан тир регъвер акъвазна са-сад.

Хабар нивай гун? Аждагьандивай!

Тух тежедай каш даим чандавай.

ЭкъечІна къецел Аждагьан-буба,

Ламраллай парар акуна зурба.

КІватІаша адаз гайила салам,

Чи КІватІаш такваз, акваз хьана лам.

Кис хьана КІватІаш, кичІезни регъуьз,

-Алейкум салам! Ша тІун, хва, регъуьз!

Заз пара сефил аквазва ви чин?

-Сефил тахьана, чна мад вучин?

Хуьре гьатна каш, рекьизва халкьар,

-ГишинзаватІа, тІуьрай чпиз кьар!

Тух жедалди фу гайитІа, эллер,

Дамах къачуна, элкъведа кьилер.

Вуж ятІа гужлу, вуж ятІа гъвечІи,

Чир жез амукьдач чаплани эрчІи.

Ваз абурун гуж куьз ава зурба?

-Лагьай са гаф тир, Аждагьан-буба.

-ГьакІ лагьайла, заз хьана са бубат.

Вегь жуван техил, къе вид я нубат!-

Са гъвечІи герен регъвена техил,

Акур Аждагьан, рахана пехил:

-Ша, чна, КІватІаш, са цикІен чран,

Акурдан сивяй яд фидай цІаран.

Йиф яргъиди я, физвач ахварал,

Гьикьван къатадда беден ругъварал?

Гьи касди къалур авуртІа, гьунар

Гьа касдиз - цикІен ва тІуьнар, хъунар!

-Меслят хъсан я, жедалди дяве!

-Агь дуьз кьуначни и кар на хиве!

Кьурай якни, тум, машмашни пІини,

Вири-зун хьурай, вид хьурай тини.-

Яд яз, гъуьруькай тІунавай вири,

Чрана цикІен, акъатиз гъери.

Акъудна къулай, эцигна къвалав,

ЧкІана регъуьз цикІендин ялав.

-Ша, чна гила къалурин гьунар!-

Аждагьан инал хъуьрена кІевиз.

-Герек къведани кьуршахар кьунар?

-Ваъ, яда, куркур къведа ви сивиз!-

Ада кьуьчІуькай хкудна са чІар,

Гадарна къулаз, куькІуьнна кІанчІар!

-Гила ви нубат я, КІватІи-КІватІаш!

Ви гьунардизни зун ийин тамаш.-

КІватІаша вегьей чІавуз яцран тум,

МичІи хьана регъв, гьатна чІулав гум!

-Инал вуна зун тухвана, КІватІаш!

Зи кими кьилиз къвезва са лапІаш.

Са сефер ама, килиг хъийин чун,

Я зи чан къачун, я ви чан къачун!-

Акъвазна КІватІаш са гъвечІи бубат:

-Вид я, Аждагьан, эгечІдай нубат!-

Аждагьандини, яна чилиз мет,

Вегьена къулаз хъуьчІуькай са нет.

Ам хъиткьир гару чукІурна руьхъвер.

Акатна сивик Аждагьандин хъвер.

-ГьикІ я!?- лагьана, - акьулдиз кими,

Хьанан ваз, КІватІаш, са тІимил чими?-

КІватІаша акьван вегьенач яргъал,

Кьве гъилив чухваз эгечIна кьве къвал.

КІватІаша хъалхъас къиб лугьур пепе,

Вегьейла, регъвел акьалтна лепе!

Акъатна цІаяр, вилериз такур,

Хъиткьинна хъалхъас, туп хьтин дакІур.

Аждагьан пипІез, амма вич цавуз,

КІватІаша са вил ахъайна къавуз.

Пехъре лагьайвал, экв гузвай фонарь,

Кьве гъили кьуна, чуькьвена анар.

-На анра, КІватІаш, вуч ийизва? Вуч?

-Заз чир хьана ви гьинаватІа гуж!!

-Аман, чан КІватІаш, регъвни хьурай ваз!

Зав хажалатар гумир на чІугваз.

Минет я, вахце, а вав гвай анар!

-Вучиз амач вахъ виликан гьунар?!-

Аждагьан ишез вилерив кьуру,

Чухваз эгечІна пацарив чуру.

-Тарашдай чІавуз кесиб тир эллер,

Вучиз шехьначир ви буьркьу вилер?!

-Аман, чан КІватІаш, дарман, чан КІватІаш!

Зун рекьимир, ваз лукІ хьурай, юлдаш!

-Квекай лукІар кьаз, зун хьанвач дили,

Вуч фагьумдатІа тамашин кьили.

И дар девирда, Аждагьан буба,

Ваз писвал авун – гъалатІ я зурба.

Регъуькай за ви, мурк хана, уьцІей,

Аялар патал ийида музей.

-Зун гьиниз фида?!- Акъатна гьарай.

Пехъре хьиз ада авуна гьарай.

-Вун гьич санизни! Инал гъваш гичин,

Заз хъуьрез-хъуьрез къалур жуван чин!

ТахьайтІа, анар, чуькьвена кІевиз,

Гъида рекьидай куркур ви сивиз!

ЧІуру крарвай къакъудда за вун.

Хъсан крарив агудда за вун!

-Чир хьухь ваз, КІватІаш, Аждагьан кьуьзуь

Ви лукІ хьунухьал язва къе рази!-

Хабар нивай гун? Чи анардикай.

КІватІашахъ хьайи кьван гьунардикай.

Чуькьвена анар гьунардив вичин,

Вегьена къениз, агална гичин.

-Аждагьан-буба! Хьайила герек,

Эверда за ваз, гьелелиг хьухь тек!

Килигин, вахтар жедатІа дегиш,

Белки хъижеда чун мад сефер дуьшуьш!-

Шадвилив жуван куьтягьин негъил,

Секин авунва Аждагьан пехил.

КІватІ хьана халкьар, ийизва кьуьлер,

Сада гъуьр регъвез, сада гъиз къуьлер.

Женнетдин ахъа хьайи хьиз ракІар,

ЦІраз эгечІна Аждагьан муркІар.

Гьатна багълара билбилрин ванер,

Багьа къашариз элкъвезва къванер.

Цавани чиле къугъвазва къушар,

Шад я чилерал гадаяр, рушар.

Къужайри гузва хтулриз тарсар,

Къарийри кьуьзуь эвеязава сар.

Акьулдиз кьери, къуватдиз зурба,

Гичинда ава Аждагьан-буба!

Абуру гьана чІугурай кефер,

Ихтияр це заз куьтягьиз сефер.

Зи чІалариз яб гунай, чІугваз къул,

ГъвечІи-чІехидаз пара чухсагъул!

Шаир Сажидин - стІалви Агъа,

Чир хьухь тирди куьн виридаз мукьва!

Килигин, вахтар жедатІа дегиш,

Белки хъжен чун мад сефер дуьшуьш!-

                                                   Сажидин, шаир.

 

Мубаракрай!

Дагъустан Республикадин Кьил Ра­мазан Абдулатипован алай йисан 27-июлдин 239-нумрадин Указдалди Лезгийрин СтIал-Сулейманан тIварунихъ галай госмуздрамтеатрдин актриса, РД-дин лайихлу артистка, машгьур ва бажарагълу манидар Фаризат Мегьамедовна ЗЕЙНАЛОВАДИЗ чи республикадин культура вилик тухунин карда лайихлувилерай “Дагъустандин халкьдин артистка” лагьай гьуьрметдин чIехи тIвар ганва.

Чна лезги халкьдин баркаллу рушаз и дережа рикIин сидкьидай мубаракзава, чаз адахъ яратмишунрин рекье мадни еке агалкьунар хьана кIанзава.

«Информационное агентство» МБУ-дин коллектив.

 

 

 

 

 

 

 

 

Меры пожарной безопасности в лечебных  учреждениях

В целях укрепления противопожарной защиты, предупреждения пожаров и гибели людей на объектах здравоохранения и социальной защиты Республики Дагестан с 15 сентября по 31 октября 2016 года, проводится пожарно- профилактическая операция «Здравоохранение-2016». При организации проверок объектов с ночным пребыванием людей (больниц), будут предусмотрены проверки, с целью определения готовности персонала осуществлению эвакуации пациентов с практической отработкой действий в случае пожара.

В ходе проверок данных учреждений особое внимание будет обращено на соответствие путей эвакуации из зданий больниц, возможность беспрепятственного проезда к зданию пожарной техники, защищенность объекта (пожарная сигнализация, наличие систем оповещения, телефонная связь, охрана, наружное и внутреннее противопожарное водоснабжение, первичные средства пожаротушения, исправность электрических сетей, пропитка огнезащитным составом горючих конструкций, наличие планов эвакуации).

Учитывая, что значительная часть людей, находящихся в лечебных учреждениях не способна самостоятельно, в случае пожара, покинуть горящее здание, вопросы противопожарной защиты этих учреждений имеют очень важное значение.

Ответственность за противопожарное состояние в лечебных учреждениях возлагается на руководителей, а также на назначенных его приказом ответственных лиц за противопожарное состояние или обслуживающий персонал.

Они обязаны требовать от работников мед. учреждений и больных выполнения правил пожарной безопасности, которые вытекают из правил внутреннего распорядка данного учреждения, при этом, не забывая, что сам персонал должен выполнять эти требования в первую очередь. ОНД и ПР № 11 по Хивскому, Курахскому, Агульскому) и С.Стальскому районам проводятся проверки соблюдения требований пожарной безопасности на объектах здравоохранения С.Стальского района.

Анализ пожаров в лечебных учреждениях показывает, что причинами их возникновения являются:

- неумелое использование электронагревательных приборов;

- неисправная электропроводка;

- неисправное печное отопление.

Хотелось бы, чтобы при проведении ремонта руководители объектов уделяли больше внимания противопожарным мероприятиям.

Хочется напомнить всем руководителям объектов здравоохранения и социальной защиты С.Стальского района , что они несут персональную ответственность за соблюдение требований пожарной безопасности на подведомственных им объектов.

 

Старший дознаватель ОНД и ПР №11 УНД и ПР ГУ МЧС России по РД капитан внутренней службы    В. К. Керимханов.

 

 

Чир хьун хъсан я

НекIедихъ кана агалтай ни катулдин сивел сиркедай кьежирнавай чар эцигна галудда.

                                                                              ***

Пастерилизованный нек - чиг нек 74-76 градусдив агакьарна 15- -20 секундда турла жезва. Ихьтин нек мад ругун хъувунин лазимвал авач.

                                                                              ***

Къаймахдиз са тIимил нек ягъайла, ам кузвай хуьрекдиз вегьейла, атIудач.

                                                                              ***

Са кIус хемир кутур какайрин амлет (гъуьрни какаяр какадарай къайгъанах) хъуьтуьлди ва тIямлуди жеда.

Са тупIув кьур фан сода вегьена ругур нек яргъалди чIур тахьана амукьда.

                                                                              ***

Ругур нек кузвай яд гелкъуьрнавай термосда цана 6-7 сятина хвейитIа, адаз жегьре тав акъатда ва атирлу жеда.

                                                                              ***

Ни агалтна чIур жезвай гъери цIурурдайла, са кIус фу вегьена, фу яру жедалди ргада. Гьа кIусуни гъеридихъ галай нагьакьан ни чIугвада.

 

 

Са тIимил хъвер

- Семед! Зун вакай бизар  хьанва! Зун вакай хкечIда, маса итимдиз хъфида! Ахпа вуна гьайифар чIугвада. Ван хьанани ваз?

- Яъ, маса итимдин папан гьайифар за вучиз чIугвазвайди я кьван?

                               * * *

Муаллимди ученикдиз лугьузва:

- Пака къуй школадиз ви чIехи буба атурай!

- Квез «буба» лугьуз кIанзавани?

- Ваъ, чIехи буба атурай. Заз адаз вичин хци, ви дахди, ви кIвалин кIвалахар тамамардайла, гьихьтин гъалатIар ахъайзаватIа къалуриз кIанзава.

                                 * * *

Судьяди хабар кьазва:

- Вуна жуван гъуьлуьк вуч тахсир кутазва?

- Ада заз шемпIи лагьана.

- Лугьурай ман. Адалди вуч хьана кьван?

- Ахпа ада зун, вири кьуд пацални акъвазиз жедани, жедачни чирун патал пуд лагьай мертебадин пенжердай гадарна.