№53
Райондин уьмуьр: мярекатар ва лишанлу вакъиаяр
Милли месэлайриз ва хатасузвилиз талукь яз
Алатай гьафтеда Дагъустан Республикадин милли политикадин министр Татьяна Гамалей «Сулейман Стальский район» муниципальный райондин активдихъ галаз гуьруьшмиш хьана. Мярекатда ДР-дин Кьилин патай Кьиблепатан территориальный округда тамам ихтиярар авай векил Али Хасбулатова, муниципальный райондин Кьил Нариман Абдулмуталибова, Кьиблепатан территориальный округда Россиядин ФСБ-дин отделдин начальник Александр Жидейкаоди, ДГПУ-дин махсус образованидин факультетдин декан Патимат Омаровади, Расул Гьамзатован тIварунихъ галай Международный фондунин вице-президент Гьабибат Азизовади, ДР-дин милли политикадин министерстводин кьилин пешекарри, райондин администрациядин управленийринни отделрин начальникри, образованидин управленидин организацийрин, къайдаяр хуьдай органрин руководителри, диндин объединенийрин ва массовый информациядин такьатрин векилри иштиракна.
Мярекат Россиядин Федерациядин Президентдин «О стратегии государственной национальной политики» Указдихъ, «Безопасный Дагестан» ДР-дин кар алай проект уьмуьрдиз кечирмишун яз ва муниципальный райондинни милли политикадин министерстводин арада миллетрин алакъаяр вилик тухунин гьакъиндай авай Икьрардихъ галаз кьадайвал тешкилнавайди тир.
Мярекат ачухуналди, муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибова атанвай багьа мугьманар тебрикна, совещанидал алай месэлайрин важиблувал къейдна, РФ-дин Президент Владимир Путинан Указ ва «Безопасный Дагестан» кар алай проект уьмуьрдиз кечирмишун патал районда тухузвай кIвалахдикай гегьеншдиз суьгьбетна.
Гаф ДР-дин Кьилин патай Кьиблепатан территориальный округда тамам ихтиярар авай векил Али Хасбулатоваз гана. Ада Дагъустан Республикадин Кьил Рамазан Гьажимурадович Абдулатипован тIварунихъай СтIал Сулейманан райондин агьалияр тебрикна, общественный хатасузвал хуьн ва терроризмдин вилик пад кьун патал уьлкведин ва республикадин руководстводи, талукь къуллугъри тухузвай кIвалахдикай гегьеншдиз суьгьбетна, и кар къалурзавай тайин мисалар, делилар гъана. Гьа са вахтунда, докладчи и рекьерай гьялиз тахьанвай, вилик акъвазнавай месэлайрални акъвазна.
- Терроризмдин, экстремизмдин вилик пад кьунин месэлайрив чун гьи тегьерда эгечIзаватIа, адан вилик пад кьун патал чна вуч кIвалах тухузватIа, гьадалай уьлкведин, республикадин, санлай халкьдин хатасузвал, пакадин югъ гзаф аслу я, - лагьана Али Хасбулатова.
Райондин активдихъ элкъуьналди Дагъустан Республикадин милли полтикадин министр Татьяна Гамалея террор лугьудай тIегъуьндин аксина тухузвай кIвалахдай райондин руководстводиз ва агьалийриз чухсагъул малумарна.
- СтIал Сулейманан район – им культурадин уьлчме я, - лагьана Татьяна Гамалея. – Ина Етим Эмин, Гьасан Эфенди, СтIал Сулейман хьтин зурба шаирар, арифдарар яшамиш хьана, абуру чпин яратмишунралди республика яргъарани машгьурна. Камалэгьлийрин рехъ давамарун, адетар, хайи чIал хуьн патал къенин йикъарани районда еке кIвалах тухузва. Халкьдин арада садвал авай районда террордин ва экстремизмдин вилик пад кьунин кардани хъсан нетижаяр жедайдал шак алач.
Кьиблепатан территориальный округда Россиядин ФСБ-дин отделдин начальник Александр Жидейкоди къейд авурвал, государстводин ва обществодин интересар хуьн патал халкьдини государстводин къурулушри санал тухузвай кIвалахди, са шакни алачиз, вичин хъсан нетижа гуда.
Мярекатдин сергьятда аваз анал муниципальный районда авай общественно-политический гьалариз, образованидин хилен работникринни къайдаяр хуьдай органрин ва общественный тешкилатрин арада авай алакъайриз, жегьилрин активвал хкажуниз, районда терроризмдин ва диндин экстремизмдин вилик пад кьуниз талукь месэлайризни килигна. И месэлайрай анал общественный хатасузвал хуьнин рекьяй райондин администрациядин Кьилин заместителдин везифаяр тамамарзавайди тир Садилагь Герейханов, райондин имамрин Советдин председатель Гьасан гьажи Амаханов, райондин образованидин управленидин начальник Индира Османова, дяведин ва зегьметдин ветеранрин райондин Советдин председатель Абдулаким Гьажимурадов ва маса юлдашар рахана.
ДГПУ-дин махсус образованидин факультетдин декан Патимат Омаровади ва Расул Гьамзатован тIварунихъ галай Международный фондунин вице-президент Гьабибат Азизовади жегьилрихъ галаз кIвалах тухун гужлу авун, экстремизмдин вилик пад кьун патал мискIинрин имамрин пешекарвал хкаждай курсар ачухун лазим тирдакай лагьана.
Совещанидин нетижаяр кьун яз, муниципальный райондин Кьил Нариман Абдулмуталибова районда социально-экономический рекьерай тухузвай кIвалахрикай, уьмуьрдиз кечирмишзавай федеральный ва республиканский программайрикай, инвестиционный площадкайрикай, гьакIни государстводин патай куьмек кIанзавай месэлайрикай гегьенш рахунар авуна.
- Ихьтин мярекатар тухуни чаз неинки вилик акъвазнавай месэлаяр гьялунин, гьакIни терроризмдинни экстремизмдин вилик пад кьунин кардани куьмек гуда, - инанмишвал къалурна Н. Абдулмуталибова.
Мярекатдилай гуьгъуьниз Татьяна Гамалей, Али Хасбулатов, Нариман Абдулмуталибов, Александр Жидейко, Патимат Омарова ва Гьабибат Азизова райондин школайрин директоррихъ, Кьасумхуьруьн 1-нумрадин юкьван школадин чIехи классра кIелзавай аялрихъ галаз гуьруьшмиш хьана, абурухъ галаз тренингар тухвана.
Текст кхьейди ва шикилар ягъайди Хазран Кьасумов я.
ХАБАРАР
ЧIалан месэлайрай – «элкъвей стол»
Малум тирвал, 21-октябрдиз Дагъустандин культурадин ва чIаларин югъ къейд авуна. Идаз талукь яз райондин культурадин маканра, школайра жуьреба-жуьре мярекатар кьиле тухвана, гуьруьшар тешкилна.
Кьилди къачуртIа, Кьасумхуьруьн телевиденидин студияда лезги чIал хуьниз ва вилик тухуниз талукьарна тухвай «элкъвей столда» РФ-дин писателрин Союздин член Сажидин Саидгьасанова, РФ-дин журналистрин ва лезги писателрин Союзрин членар тир Вадим Жамалдинова, Хазран Кьасумова ва вилик девиррин шаиррин ирс кIватI хъувунал ва абур араб чIалай лезги чIалаз таржума авунал машгъул тир Ичинрин хуьруьн мискIиндин имам Ариф гьажиди иштиракна. Абуру лезги чIал хуьн ва вилик тухун патал районда тухузвай еке кIвалахдикай, и баркаллу кардик ЛПС-дин райондин отделениди, «Куьредин хабарар» газетди ва «Куьредин ярар» культурадин центради пай кутазвайдакай, школайра тешкилзавай мярекатрикай гегьенш рахунар авуна, гьа са вахтунда, гзафбуру рахадайла чIал хирде ийизвайдакай, лезги гафар аваз-аваз, рахунра урус гафар ишлемишзавайдакай лагьана, ихьтин чIуру крарал эхир эцигун лазим тирди къейдна.
«Элкъвей столдин» иштиракчийри лезги чIалаз талукьарнавай ва ам хуьниз эвер гузвай чпин шиирарни кIелна.
***
Куьмек яз
«Куьредин хабарар» газетда хабар гайивал, алай йисан 18-августдиз Кьасумхуьрелай тир Шамсият Булхановадин кIвалера цIай акьунай. Организацийри, кьилдин ксари цIай акьуникди еке зиянар хьайи хзандиз чпин патай куьмекдин гъил яргъи ийизва.
Мукьвара муниципальный райондин администрациядини Ш. Булхановадин хзандиз куьмек яз 25 000 манат пул гана.
Ш. Булхановадин хзанди, мукьва-кьилийри куьмекдин гъил яргъи авур райондин руководстводиз, организацийриз ва кьилдин ксариз чухсагъул лугьузва.
Культура - эдебият - дидедин чIал...
Культура – зурба муаллим я, яшамиш жез чирзавай
Дина Дин
Дагъустан Республикадин Кьили гьар йисан 21-октябрь халкьарин культурадин ва чIаларин югъ яз кьиле тухунин къарар акъудунихъ еке метлеб ава.
И месэла чи халкьар сад авунин карда гужлу къуватдиз элкъведайдал са шакни алач.
Чаз обществода мягькем садвал герек я: гьам республикада, гьам районда, гьам гьар са хуьре-кIвале. И садвал арадал атун патал чи гаф-чIал сад хьун герек я. Гьелбетда, гьар са инсандихъ вичин фагьум-фикир ава, вичин вилерай килигзава дуьньядин гьалариз, виридан фикирар сад хьтинбур са чIавузни я хьайидини туш, я женни ийидач. Им са патахъай хъсан карни я. Инсанри сада-садаз чпин фикирар лугьун герек я, гьахъ-нагьахъ, хийир-зарар гьа чIавуз я чир жезвайди. Амма, важиблу кар ам я хьи, сада эцигиз, муькуьда чукIурдай крар арадиз тагъун.
Гьа месэладиз къуват гузвайди, инсанрин арада садвал мягькемарзавайди, обществода инсанвилин дережа хкажзавайди сифтени-сифте культура я.
Вуч затI я культура?
«Культура» терминдиз чна баянар гуз гатIунна хьайитIа, чаз 2-3 сятни бес жедач. Гьавиляй чна кьезилдиз лугьун: культура терминди тIебиатдихъ галаз, тарихдин вакъиайрихъ галаз, адетрихъ галаз ва мадни... инсанрин къиметлу алакъаяр ва абурун дегишвилер къалурзава.
Культурадин вири хилери инсанриз хъсан патахъай къуллугъзава, абурун дуланажагъ хъсанарзава, руьгьдик лувар кутазва.
Культура вилик тухуниз гьина вини дережадин фикир гузватIа, гьана виниз тир нетижаярни жезва.
Культурадикай рахадайла, са культурадин идараяр фикирдиз къачуна виже къведач, культура вилик тухунин кIвалах вири жуьредин идарайра, гьи кардик кьил кутаз хьайитIани, сифтегьан важиблу месэлайрикай яз гьисабун герек я. Адет хьанвайвал, гзафни-гзаф чна эдебиятдин, тарихдин, искусстводин рекьериз фикир гузва, амма жуван дидедин чIал, хъсан адетар, фольклор хуьнин месэлайрал тамамдиз машгъул жезвач. Гзаф вахтара, и месэлайриз талукь тир мярекатар тухузватIани, абур гьар йикъан чи кIвалахдиз элкъвезвач. Са бязи мектебрин сергьятра дидедин чIалалди рахунни кваз къадагъа ийизва. «Белиждилай анихъ ви лезги чIал низ герек авайди я?» лозунгдиз къуват гузва.
Гьелбетда, культурадиз акси къуватар вири заманайра хьайиди я, гилани абуру чпин кьил хкажиз алахънава. Эгер чна викIегьвална хьайитIа, чаз ахьтин къуватривай манийвал гуз жедач. Чна, кьацIай пулуниз пIагь гуз, обществодиз зарар гузвайбур негь авуна кIанда, абурун пеле эцяна, беябурна кIанда.
И карда иллаки шаирринни писателрин таъсир зурба я. Амма, гьайиф хьи, чи са бязи гьамиша «Уь-уь» ягъиз, машгьурвилихъ ялзавайбур, герек вахтунда лал жезва, азгъунар негь ийидай са гаф кьванни абурун мецелай чаз ван къвезвач. Куьре Мелик, Гьасан эфенди, Кьуьчхуьр Саид, СтIал Сулейман, Етим Эмин, Хуьруьг Тагьир... бес ибур а четин деирра гьикI майдандиз экъечIнай!
Урусрин писатель Н.Некрасова килиг гьикI лагьанайт1а: “Халкьдал гуж, азият алай четин вахтунда цаварин, дерейрин, гьуьлерин иервилин тариф авун, кIани рушан пIузаррал къугъвазвай хъуьруьнрикай кхьин кутугай кар туш. ”
Культура вилик финиз кьецI гузвай мад са месэла ава. Ам «Чан аламаз, инсандин тариф ийимир» лугьузвай пехилвилин шартI я. Люк де Клапьеди лагьай фикирдиз занни къуват гузва: инсандин тариф чан аламаз авун герек я, эгер, гьелбетда, ам лайихлу ятIа. Пехилвили, фитнейри инсандал леке гъиз алахънавай вахтунда, адаз лайихлу къимет гуни чIуру ният авайбур зайифарда ва михьи инсандин гьуьндуьр терг хьуникай къутармишда. Лап рикIивай тариф авун хаталу шей туш, тахсир квачиз кьацIурун хаталу я.
Критикадикайни рахан. Туьгьметчияр - ибур, эгер чпелай алакьиз хьанайтIа, са мус ятIани шаирар, писателар, тарихчияр жез кIан хьайи ксар я, амма, чпелай алакь тавурла, эхирни, гьуьндуьр ганвайбурал къундармаяр вегьинал машгъул хьанвай ксар я. Абурун мурад , культурадиз кьацI гуналди, чеб машгьур авун я. Ихьтинбуруз рехъ гана виже къведач.
Яратмишунра сифте кам къачузвайбуруз (иллаки жегьилриз) эдебиятдин, искусстводин шегьре рекьел экъечIиз куьмекна кIан я, абурук руьгь кутун лазим я. Ида хъсан нетижайрал гъидайди культурадин центрди вичин девирда кьиле тухвай кIвалахдини къалурна: I990-йисуз гзафбуруз чи район дин шаиррикай чидайди Етим Эминни СтIал Сулейман тир. Эдебиятдин рекьяй кIвалах тухуни Куьре Мелик, Рухун Али, Гьасан Эфенди, Алибег Фатахов, Зияудин Эфендиев, Балакъардаш Султанов, СтIал Мусаиб ва мсб. халкьдин арадиз хкана. Алай вахтунда СтIал Сулейманан райондин шаиррин кьадар 75-дахъ агакьнава. Мегьарамдхуьруьн 57 заридин эсерар аваз ктаб гьазурзава. Эсерар кхьизвайбурухъ галаз абур кIелзавайбурун кьадарни къвердавай артух жезва. Санлай кьурла, тешкилзавай кIвалахди культура вилик тухудай, лезги чIал хуьдай ва ам гегьеншардай мумкинвал гузва.
Культура - авайдалай мадни хъсан дережайрихъди финин къайда я. Чахъ мадни хъсан дуланажагъ, сагълам ва бахтлу, берекалу, руьгьдиз, зигьиндиз хци, лезгивал гвай рухваяр ва рушар хьун патал чи рикI культурадал хьана, кIвалахна кIанда.
А.АГЬМЕДПАШАЕВ,
«Куъредин ярар» культурадин центрдин комитетдин председатель, РФ-дин журналистрин Союздин член.
«с. Орта-Стал» хуьруьн поселенидин кьил хкягъунин гьакъиндай хуьруьн поселенидин депутатрин Собранидин заседанидин 21-нумрадин Къарар
«с. Орта-Стал» хуьруьн поселенидин Уставдихъ галаз кьадайвал, 2016-йисан 21-сентябрдиз кьиле фейи депутатрин Собранидин протокол бинедиз къачуналди, депутатрин Собраниди къарар акъудзава:
«с. Орта-Стал» хуьруьн поселенидин кьил яз Шихагьмедов Мевлюдин Мегьамедафисович хкягъин.
Председателвал авурди Р. Ш. Межидов.
21-сентябрь, 2016-йис.
Куьруь справка
Шихагьмедов М. М. 1961-йисан 1-июндиз Сулейман-Стальский райондин Кьулан СтIалрин хуьре дидедиз хьана.
1979-йисуз Кьулан СтIалрин юкьван школа акьалтIарайдалай гуьгъуьниз Советрин Армиядин жергейра къуллугъна. Армиядилай гуьгъуьниз Новочеркасскдин инженерно-мелиоративный институтдик кIелиз экечIна ва 1987-йисуз анаг агалкьунралди акьалтIарна.
1987-1993-йисара Кьасумхуьруьн ипек гьасилдай кIазарин цехда агрономвилин къуллугъдал кIвалахна.
1994-2005-йисара С.-Стальский райондин УСЗН-да тади куьмекдин отделдин заведующийвилин къуллугъ авуна.
2006-йисалай агьалийриз кIвализ фена социальный жигьетдай къуллугъ ийидай отделдин заведующий яз кIвалахна.
2013-йисалай инихъ «с. Орта-Стал» хуьруьн поселенидин культурадинни ял ягъунин центрдин директорвилин къуллугъдал кIвалахзавай.
Къведай йис патал – 1850 гектарда
«Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин экономикада магьсулдарвили кьилин чка кьазва. Шадвал кутадай кар ам я хьи, районда йисандавай-суз кIватI хъийизвай техилдин кьадар артух жезва.
- Районда магьсулдарвилел хуьруьн майишатдин карханаяр, лежбервилинни фермервилин майишатар, арендаторар машгъул жезва, - лагьана чаз хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин начальник Мегьамедзагьид Бабаева. – Абуру 2016-йисуз 2050 гектардин майданрин гьар са гектардай, юкьван гьисабдалди, 26 центнер, санлай къачурла, 5330 тонн техил кIватI хъувуна. Им 2015-йисуз кIватI хъувурдалай 652 тонндин гзаф я.
Къведай йис патал районда 1850 гектарда зулун магьсулрин тумар цун планламишнава. Идакай 895 гектарда хуьруьн майишатдин карханайри, 955 гектарда агьалийри ва арендаторри цада. И кар патал чил гьазурунив июлдин вацралай эгечIна, икьван чIавалди I850 гектарда цанар цана акьалтIарнава. Кьилдин карханайрикай, арендаторрикай рахайтIа, зулун магьсулрин тумар цун патал «Зардиян» ООО-да 120, «Паласа» ООО-да 115, «Горец» ООО-да 190, «Кюре-Агро» ООО-да 115 гектар, «сельсовет Ашагастальский» хуьруьн поселенидин арендаторри 170 гектар чил гьазурнава. Икьван чIавалди Курхуьруьн арендаторри 120 гектарда, «Кюре-Агро» ООО-да 115 гектарда, «Горец» ООО-да 115 гектарда, Агъа СтIалрин арендаторри 170 гектарда, Кьулан СтIалрин арендаторри 85 гектарда тумар чилик кутунва. И кIвалах «Новый путь» СПК-да, «Заря» СПК-да, Цмуррин зонада, Эминхуьруьн арендадин участокра ва маса майишатра давам жезва.
Чил къарагъаруник ва тумар чилик кутуник «Кюре-Агро» МТС-дин механизаторри ва арендаторар-механизаторар тир стхаяр Къаибхановри, Азим Алисултанова, Сефербег Шайдаева, Ильман Гьамзатова ва масабуру еке пай кутазва.
Гьелбетда, зулун магьсулар вахтунда цана акьалтIарун бес кьадар тумар гьазурунилай аслу я. И кар фикирда кьуналди, карханайри ва арендаторри 310 тум тонн чкадал гьазурна. Идалайни гъейри, «Прикумский -140» сортунин 60 тонн ва «Петровчанка» сортунин 20 тонн къулуьн тумар РФ-дин маса регионрин майишатрай къачуна, чкадал хкана.
Райондин хуьруьн майишатдин карханайра, лежбервилин майишатра ва арендадин участокра зулун магьсулар цунин кIвалах махсус агрегатар галай 5 тракторди давамзава.
Магьсулдарвиликай рахадайла, ихьтин са карни къейд ийиз кIанзава. Районда чилерикай тамамвилелди менфят къачун тийизвай хуьрерни амачиз туш. Ихьтинбурукай яз чавай Уллу Гъетягърин, Шихидхуьруьн ва Испикрин хуьрерин поселенийрин тIварар кьаз жеда.
Райондин эменнидинни чилерин ва хуьруьн майишатдин управленийрин руководителри чиликай тамамвилелди менфят къачун патал талукь серенжемар кьабулнайтIа, магьсулар цазвай майданар артухарнайтIа (ихьтин мумкинвилер авазва) хъсан кар жедай.
Хазран Кьасумов.
Азербайжан-Дагъустан: дуствилин алакъаяр
Къусардин «Седеф» - Кьасумхуьрел
Гьеле 1901-йисуз Тифлисда чап авур «Лезгины» ктабда И. И. Пантюхова кхьенай: «Вичин адетар, ацукьун-къарагъун хуьзвай лезги гьасятда рикIиз хуш жеда. Ада мугьмандиз лугьуз тежедай кьван гьуьрметар ийида. Мугьман лезги паталди виридалайни азиз инсан я… Ада хванахвадихъ галаз кIевелай дуствал ийида ва и дуствални вичин азадвал хьиз гьамиша вине кьада». Гьахълу ва къиметлу и келимаяр зи рикIел и йикъара Азербайжан Республикадин культурадин ва туризмдин министерстводин къаюмвилик квай Къусар («КцIар) шегьерда кардик квай Гьукуматдин лезгийрин музыкадинни драмадин театрдин артистар Кьасумхуьрел мугьман хьайила, абур СтIал Сулейманан райондин руководстводи ва агьалийри кьабулай тегьер-къайда акурла хтана. Чпелай аслу тушиз кьве уьлкведин агьалияр хьанвай лезгийрин стхавилиз, дуствилиз часпарар, вацIар-дагъларни манийвилер туш. Хайи багърияр хьиз кьабулай къусарвийри районда кардик квай Россиядин халкьарин адетдин культурадин Центрадин чIехи залда Азербайжан ва Дагъустан республикайрин искусствойрин лайихлу деятель, драматург Асеф Мегьмана сегьнеламишнавай 4 пердедин «Седеф» тамаша къалурзавайдакай райондин хуьрерин агьалияр виликамаз хабардар авунвай.
Ингье, тайинарнавай вахт жедайла гзаф кьадар инсанар Россиядин халкьарин адетдин культурадин Центр галайвал ахмиш жезва. Аквазва хьи, тамам хзанар санал къвезва, аялрин кьадар гзаф я.
Стха республикадай атанвай театрдиз тамашиз неинки Кьасумхуьрелай, гьакIни райондин маса хуьрерайни инсанар гъун тешкилнавай.
«Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибов кьиле аваз тамашадиз килигиз администрациядин жавабдар работникар, общественный тешкилатринни къуллугърин руководителар атанвай.
Тамашачияр сифтедай Центрадин фойеда эцигнавай Къусар шегьердин сеняткаррин гъиликай хкатнавай хъенчIин къапарихъ, устадри хранвай гъвечIи гибейрихъ, халичайрихъ, гуьлуьтрихъ, гьакIни Азербайжан пата лезги чIалалди акъуднавай газетрихъ, журналрихъ, ктабрихъ галаз таниш хьана. Лагьана кIанда, абуру куьревийриз еке таъсирни авуна.
Йикъан сятдин 2 тамам хьайила, тамашачийрин гурлу капарик кваз, сегьнедин перде ачух хьана. Сегьнеда чIугунвай симинал пагьливан къугъвазва. Гуьгъуьнлай чаз малум хьайивал, симинин пагьливан Азербайжан Республикада тухвай гзаф фестивалрин лауреат Сеймур Гасымов тир. Ада лезги туьнт авазрик кваз инсанар гьейранардай ажайиб гзаф нумраяр къалурна.
Адалай гуьгъуьниз «Седеф» тамаша башламишна.
Лезги халкьдин адетар, жегьилрин михьи муьгьуьббат къалурзавай, куьгьне адетар негьзавай, бул хъуьруьнарни шад манияр квай тамаша куьревийри хушвилелди кьабулна. Артистар тир Кифаят Юсифовади (Седеф), Рагьиле Гьажибеговади (Мухлиса), Азербайжан Республикадин искусствайрин лайихлу деятель Багъир Агьмедова (Муртуз), Лале Къурбановади (Шагьнабат), Ялчын Къараханова (Гьемзебег), Пирверди Пирвердиева (Курум), Тамара Мамедовади (Гуьлуьмат), Исмет Садиева (Султан) тамамарай ролар тамашачийриз гзаф бегенмиш хьана.
Къусар шегьердин лезги театрдин артистар Кьасумхуьрел мугьман хьунин кьвед лагьай пай абур ял ягъунинни шадвилерин «Три Стал» центрада къунагъламишуналди давам хьана. Шадвилин мярекат ачухуналди, муниципалный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибова мугьман хьунай, хъсан тамаша къалурунай театрдин коллективдиз чухсагъул лагьана.
- Къусар шегьердай Кьасумхуьрел чIехи делегация атун – им Азербайжандинни Дагъустандин, санлай Россиядин арада дуствал мягькемарунин лишан я, - лагьана Н. Ш. Абдулмуталибова. – Мадни, пулунин такьатар, пешекар артистар, я кIвалахдай кутугай шартIар авачиз Азербайжан пата лезги театр тешкилун, саки 25 йисан вахтунда кIвалахун – им куьне авунвай игитвал я. Идалди куьне меденият вилик тухузва, куьн халис ватанпересар яз къалурзава.
Тебрикдин келимаяр лугьунихъ галаз санал, Н. Ш. Абдулмуталибова театрдин коллективдиз къиметлу пишкешар, тамашада кьилин роль тамамарай гьевескар артистка Кифаят Юсифовадиз цуькверин чIехи кIунчI гана.
- Играми СтIал Сулейманан райондин агьалияр, гьуьрметлу Нариман Шамсудинович! – лагьана жавабдин гаф рахай Къусар шегьердин лезги театрдин директор Фаик Къардашова. – И кьадар шадвилелди кьабулунай райондин агьалийриз чухсагъул лугьузва чна. Заз ихьтин са кардикайни лугьуз кIанзава: Азербайжанда Гьукуматдин 27 театр кардик ква, абурун арада 1992-йисуз тешкилай чи лезги театрди кьетIен чка кьазва. Чи театр са шумуд конкурсдин лауреат я. Чна гьам лезги авторрин, гьам лезги чIалаз таржума авуна азербайжан авторрин эсерар сегьнеламишзава. Кьасумхуьрел тамаша къалурдайла ва агьалийрихъ галаз гуьруьшар тешкилайла чаз куь жемятдин патай ачухвал, рикIин михьивал, вилерайни нур, экв акуна. Санлай чаз куь жемят пара хуш хьана, сагърай чеб!
Фаик Къардашова шадвилин мярекатдал Нариман Шамсудинович Абдулмуталибовав театрдин коллективдин патай Чухсагъулдин чар вахкана.
СтIал Сулейманан райондин агьалийри Къусар шегьердай атанвай багьа мугьманар хуш гьалара рекьени хтуна.
Текст кхьейди ва шикилар ягъайди Хазран Кьасумов я.
Хъсан крариз – шегьре рехъ
Урус пешекарриз стела эцигзава
Кьасумхуьрел, райондин администрациядин дараматдин патав, вилик йисара районда кIвалах авур, чпин кьадар-кьисмет СтIал Сулейманан райондихъ галаз алакъалу авур урус халкьдин векилриз (пешекарриз) стела эцигзава. И теклиф гъайиди райондин общественность я, адан тереф райондин руководстводи хвена. И проект вичин тIвар раижна кIан тахьай инвестордин-меценатдин пулунин такьатралди кьилиз акъудзава. Художественный кIвалахриз пулунин такьатар райондин Мергьеметлувилин фондунай гуда. Стела художник Агьмед Адилован эскизрин бинедаллаз эцигзава, ам ачухнавай (ахъайнавай) ктабдиз ухшар жеда. Адан са чинал XIX асирдин лингвист, зурба кавказовед, лезги чIалан илимрин бине кутурбурукай сад тир Петр Карлович Усларан шикилни галаз къванцин пуд барельеф ва урус учительницадин-пешекардин къамат жеда, муькуь чинал чи районда кIвалах авур урус пешекаррин-муаллимрин, духтуррин, инженеррин, агрономрин тIварар кхьида.
- Стела Кьасумхуьруьн районда алатай асирдин 30-60-йисара кIвалах авур пешекарриз гьуьрмет авунин, абур рикIера хуьнин лишан яз эцигзава, - лагьана журналистрихъ галаз хьайи суьгьбетда муници-пальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибова. – Гьа йисара Дагъустанда еке дегишвилер кьиле физвай, гьар са кас патал здравоохраненидин, образова-нидин хилера жезвай дегишвилерик урус пешекарри еке пай кутуна. Абурукай гзафбуру, гьа йисара чпиз таниш тушир чи республикадиз, райондиз атана, чи халкь савадлу авуниз чпин чирвилер ва къуватар серфна, хейлинбуруз чи райондикай кьвед лагьай ватан хьана. Стела эцигуналди, чна урус пешекарар гьамиша чи рикIе авайди, абуруз акьалтзавай несилдини гьуьрмет-завайди къалурзава.
Райондин культурадин отделдин начальник Майрудин Бабаханова алава хъувурвал, вилик йисара урус пешекарриз, иллаки муаллимриз, халкьдин арада еке гьуьрмет ва авторитет авай, абуру райондин агьалийрин кьисметдани еке роль къугъвана. Гьавиляй стела эцигун баркаллу кар жезва.
Къейд авун лазим я хьи, районда урус пешекаррикай ва абурун гьакъисагъ зегьметдикай кхьенвай ктабни акъудун планламишнава. Алай вахтунда ктабдиз материалар: шикилар, архивдин делилар, гьакIни урус пешекаррикай рикIел хкунар (абуру ктабда кьилин чка кьада) кIватIун давам жезва. Гъурбатдиз атана, адакай кьвед лагьай ватан хьайи жегьил урус рушан кьисметди ктабда еке чка кьун лазим я. Ихьтин тежриба чи республикада авазва: Дагъустанда «Преклоняемся перед русскими учителями» тIвар алаз ДР-дин Общественнный палатадин член, Афгъанистанда кьиле фейи жен-герин гьерекатрин иштиракчи, «Содружество женщин» ДРОО-дин руководитель Патимат Геличо-вади ктаб акъуд-нава.
Чна винидихъ лагьайвал, урус халкьдин векил-рин-пешекаррин арада сифтегьан учительницадин къаматди еке чка кьазва. Идан гьакъиндай урус учительницайриз талукь яз райондин сайтдиз гузвай материалри шагьидвал ийизва. ИкI, са чарче кхьизва: «Арцук Алла Владими-ровнади вичин вири уьмуьр Герейханован 1-отделенидин аялриз чирвилер ва тербия гуниз бахшна. Адахъ аялри дикъетдивди яб акалдай, муаллимдал аялрин гзаф рикI алай. Алла Владимировнади ТОКС-дин гьерекат вилик тухуник еке пай кутуна. Ам чи рикIелай садрани алатдач».
«Алибалаева (Аносова) Зинаида Ивановна гьуьрмет авуниз лайихлу я. Адан дурумлу зегьмет ва чалишмишвилер себеб яз КIварчагъай гзаф жегьилри Москвада ва центральный маса шегьерра ВУЗ-ра кIелна… Ада гзафбуруз урус чIалал михьидаказ рахаз ва кхьиз чирна» - кхьизва кьвед лагьай чарче.
Чаз райондин сайтдай къачунвай мад са чар гъиз кIанзава: «Гьуьрметлу Нелла Даниловна Гьажиханова, мергьеметлувиляй, рикIин ачухвиляй, къенивиляй Квез чухсагъул! Куьне чун уьмуьрдин шегьредал акъудун патал яргъал йисара намуслудаказ зегьмет чIугуна. Куьн чаз виридалайни багьа инсан я…»
Районда урус пешекаррикай видеофильмни гьазурда.
30-октябрь автомобилрин транспортдин работникрин Югъ я
Чархарал алаз физвай уьмуьр
Чи районда автомобилрин транспортдин карханаяр авач. Им лагьай чIал туш хьи, райондин агьалийринни и суварин арада алакъа авач. Вичи саки 60 йисуз машиндин рулдихъ ацукьна шофервиле кIвалах авур, яшар 80 йисалай алатнаватIани, къени вичин хсуси «Жигулидин» рулдихъ ацукьнавай кьасумхуьруьнви Велимет Керимович Керимовахъ галаз зун и суварин вилик гуьруьшмиш хьун гьа и кардин себеб тир.
Зегьметдин ветеранди гьахълудаказ лугьунни ийида: «Зун чархарал алаз физвай уьмуьрдин сагьиб я».
Вуж я ам, чи гьуьрметлу Велимет Керимович?
Ам 1936-йисуз Кьасумхуърел хана. ГъвечIи чIавалай техникадал рикI алай ам Кьасумхуьруьн 1-нумрадин юкьван школадин 9-классда кIелзавай вахтунда райвоенкоматдай шофервилин пешекарвал къачун патал автошколада кIелиз 6 вацран курсариз рекье туна. Анаг агалкьунар аваз акьалтIарай жегьил гада вичин хивевай ватандашвилин буржи кьилиз акъудун патал Советрин Армиядин жергейриз къуллугъиз фена. Белоруссияда къуллугъ авур адакай ана саперрин батальондин, гуьгъуьнлайни частунин командирдин шофер хьана.
Зегьметдин биография В. К. Керимова 1952-йисуз Кьасумхуьруьн консервиярдай заводда рабочийвилелай башламишна. Вичи хкягъай пешедай руьгьдин таъминвал жагъай ада 1955-йисалай гьар чкайра жуьреба-жуьре маркайрин автомашинрал кIвалахна. 1959-1964-йисара адакай Махачкъала шегьерда якIунни некIедин промышленностдин управленидин 6-нумрадин АТК-дин шофер хьана. 1964-йисан майдин вацралай, 1991-йисуз пенсиядиз фидалди, Велимет Керимовича «Рычал-су» заводда кIвалахна. Анжах тек са и заводда ада 27 йисуз галатун тийижиз зегьмет чIугуна.
Гзаф мукьуф гвай, умун къилихрин, вичин хивевай жавабдарвал дериндай аннамишдай намуслу инсан ва хъсан пешекар тир адал четин рейсериз, яргъал шегъерриз фин, углекислый газ хкун, «Рычал-су» ятар тухун, гьакIни жавабдар маса кIвалахар тапшурмишиз хьана. Ада шофер яз кIвалахзавай вири и йисара ам фейи кьван рекьерин сан кьун четин я.
Вичин гзаф йисарин намуслу зегьметдалди хайи коллективра, хуьруьнвийрин арада лайихлу гьуьрмет къазанмишнавай производстводин кIвенкIвечи Велимет Керимович 2 сеферда райсоветдин ва кьве сефердани Кьасумхуьруьн Советдин депутатвиле хкяна. Адан шикил гзаф йисара чи райондин ва гьакIни республикадин недай хъвадай шейэрин промышленностдин министерстводин Гьуьрметдин доскада хьана. Адаз, производстводин кIвенкIвечидиз хьиз, 1972-йисуз райисполкомдай, 1982-йисузни недай-хъвадай шейэрин промышленностдин министерстводай 5-выпускдин «Жигули» автомашин чара авунай.
В. К. Керимован гзаф йисарин намуслу зегьмет гьукуматдин са жерге наградайралди ва къиметлу савкьватралди къейднава. ИкI, 1973-йисуз соцсоревнованидин гьалибчи хьайи, адакай гуьгъуьнлай 10 ва 11-пятилеткайрин зарбачини хьана. 1981-йисуз адаз Зегьметдин Баркаллувилин орден ва 1988-йисузни «Зегьметдин ветеран» медаль гана. Гьеле армияда амаз КПСС-дин членвиле кандидат яз кьабулай ва 1958-йисуз КПСС-дин членвилиз кьабулай ада, девирар, гзаф инсанар дегиш жезватIани, къенин юкъузни коммунистрин партиядиз ва адан идеалриз вичин вафалувал хуьзва.
- Инсандихъ са чин ва са рикI хьун лазим я, - лугьузва партиядин ва зегьметдин ветеранди.
Ам Октябрдин революциядин 90 йисан юбилейдин медалдин сагьибни я.
Кьасумхуьруьн поселенидин Агъсакъалрин Советдин председатель яз В. К. Керимова общественный, несигьатдин еке к1валах тухузва.
Саки 55 йисуз санал яшамиш хьайи, вичи райвоенкомдта, КГБ-дин райотделенида кIвалах авур уьмуьрдин юлдаш белорус дишегьли Баранкова Тамара Александровнадихъ галаз санал абуру аялар дарвал тагана хвена, чIехи авуна. Абурукай 3 дахъ кьилин ва садахъ юкьван пешекарвилин образование ава. Бубадин пешекарвал хкянавай Алексей алай вахтунда ветерандин патав гва. 4 аялдихъни чпин кIвал-югъ, хзанар хьанва.
14 хтулдин, 7 птулдин чIехи буба тир Велимет Керимовичан рикI абурукай архайин я. Дуьз лагьайтIа, ада вичелай чешне къалуруналди, вичин веледриз гьеле гъвечIи чIавалай зегьмет кIанарна, намуслувилелди яшамиш жез чирна.
Хтулрикай Фаризади, Тама-ради, Наидади, Нинади институтар акьалтIарна, Москвада, Санкт Петербургда, Рязанда чпин пешейрай кIвалахзава.
- Алай вахтар гьикьван муракаббур ятIани эхиримжи йисара районда хъсанвилихъди жезвай дегишвилери, муници-пальный райондин Кьил Н. Ш. Абдулмуталибован чалишмиш-вилери, гзафбурун хьиз, зи рикIизни теселли гузва, чи гележег къвердавай хъсан жедайдахъ инанмишвал артухарзава, - лугьузва ветеранди. - Къуй чи балайрин гележег бахтлу, райондин ад мадни хкаж хьурай!
Хазран Кьасумов.
К вниманию руководителей и главных бухгалтеров организаций и предприятий, а также Индивидуальных предпринимателей
С 15 июля 2016 года вступил в силу Федеральный закон № 290-ФЗ «О внесении изменений в Федеральный закон «О применении контрольно-кассовой техники при осуществлении наличных денежных расчетов и (или) расчетов с использованием платежных карт» и отдельные законодательные акты Российской Федерации».
Закон предусматривает плавный и поэтапный переход к новому порядку применения ККТ. Так, с 15 июля 2016 года предусмотрена возможность добровольного перехода на новый порядок, с 1 февраля 2017 года регистрация ККТ будет осуществляться только по новому порядку, а с 1 июля 2017 года старый порядок прекратит свое действие. При этом у предприятий сферы услуг, владельцев торговых автоматов, а также лиц, применяющих патент и ЕНВД, то есть для малого бизнеса, который не был обязан применять ККТ, будет еще целый год для перехода на новый порядок, для них он становится обязательным с 1 июля 2018 года.
Новые штрафы за ККТ
1. В связи с вступлением с 15 июля в силу Федерального закона от 03.07.2016 № 290-ФЗ штрафы будут зависеть от конкретного вида нарушения, связанного с ККТ, и суммы операций, проведенных без применения ККТ.
Размеры и условия новых административных штрафов указаны в статье 14.5 КоАП РФ. Неприменение ККТ
• организация - от 75 до 100 процентов суммы расчета, но не менее 30 000 рублей;
• должностные лица (руководитель организации, его заместитель) - от 25 до 50 процентов суммы расчета, но не менее 10 000 рублей;
• индивидуальный предприниматель - от 25 до 50 процентов суммы расчета, но не менее 10 000 рублей.
МРИ ФНС России №2 по РД
ДУЬНЬЯДИН ХАЛКЬАР ШУМУД ЧIАЛАЛ РАХАЗВА?
ЮНЕСКО-дин малуматриз килигайла, дуьньяда саки кьве агъзур чIал ва нугъат ава. Абурукай виридалайни Минесотадин индейцияр рахазвай чиппева лугьудай чIал четин, зегьмет алайди яз гьисабзава. И чIала саки ругуд агъзур глаголдин форма ава. Ахпа, и чIалалай алатайла, эскимосский ва Китайдин чIалар четин, зегьмет алайбур яз гьисабзава. Китайдин чIала 50 агъзур иероглифар ава.
Виридалайни простой, регьят чIал Гавайский чIал я. И чIала анжах ругуд согласный ва вад гласный гьарфар ава. Простой тирвиляй, ам тежер кьадар четиндини я. Чилел виридалайни гзаф, гегьеншдиз ишлемишзавай чIал Китайдин чIал я. И чIалал ирид виш миллион кас рахазва. Ингилис чIалал кьве вишни яхцIурни цIуд миллион, Индиядин чIаларал 280 миллион кас рахазва. Виридалайни секин, михьи чIал Гренландияда яшамиш жезвай эскимосар рахазвай чIал я. И чIала экъуьгъунар, себ гунар авач. Виридалайни «Дишегьлийрин» чIал Доминика лугьудай островда гьалтда. Ина дишегьлияр итимар рахадай чIалаз ухшар тушиз рахада. Виридалай ажайиб, тажуб жедай чIалалди Канардин островдал яшамиш жезвай са группадин инсанар рахазва. Абур уьфтерин куьмекдалди рахада. Дуьньядин чIалара «А» гьарф гзаф ишлемишзава. «А» гьарф авачир са чIални авач. Гьисабзава хьи, Римда авай Ватикандин библиотекада 1774-1849-йисара кIвалахай кардинал Джузеппе Гостер Меццофанти гзаф чIалар чидай кас тир.
Информационное сообщение
АСП «сельсовет Ашагастальский» информирует о проведении, публичных слушаний по изменению разрешенного вида использования земельного участка, площадью 10000 кв. м., расположенного в с. Ашага-Стал С. -Стальского района РД из земель сельскохозяйственного назначения - для закладки сада с кадастровым номером 05:13:000057:86 для ведения личного подсобного хозяйства.
Публичные слушания проводятся 16.10. 2016г. в здании администрации сельского поселения «сельсовет Ашагастальский» по адресу: с. Ашага-Стал, время начала проведения публичных слушаний в 10.00 часов.
Глава АСП «сельсовет Ашагастальский» Н. А. Абдурахманов
Утерянный аттестат о среднем (полном) образовании серии 05 АА №0010771, выданный в 2007 году Касумкентской СОШ №1 Сулейман-Стальского района РД на имя Агарагимова Мавлудина Назимовича, считать недействительным.
