Фейзудин Нагиев...Зи нефес, зи гьава я

Сборник стихов. Опубликован в Лезги газет (выпуск № 4(10389) 28 Января 2010)

Физава

Кам камуна, кам камуна аваз физава,
Гъам гъамуна, гам табуна амаз физава.
Иман-ният гьар жуьре яз гьа са терефдихъ;
Жегьеннем, женнет гьинаватIа жузаз физава.

Вилик квай рехъ бязибурун аквач вилериз.
Къачуз вердиш хьана, мажал авач гъилериз.
Гьа нефсини эхир са къуз жувни телефди,
ГьакI ятIани рекье зерре титаз физава.

Гафаралди ваз къелеяр эцигда сада,
Гафаралди вахъ гьиллеяр гилигда сада.
Гафариз хас крар гьинай хьурай хелефдихъ:
Раж алачир мез я, даим рахаз физава.

Гьар са йикъа чи мурадар хъийизва цицIи,
Шазан мурад амни кьилиз акъатнач хьи цIи.
Садаз варзни хурал кIан я седеф хьиз цIийи,
Кьиле тефир мурадривди бугъаз физава.

Гьар бендедиз вичин кьисмет ганва Аллагьди,
Сада кьазва гьалалдин рехъ, сада гунагьдин.
Азраилдив са кьил гвайди чизвач кенефдин,
Сад Хъсанвал, садни Писвал чун таз физава.

Рахадайбур гьа са гафар: са кьил-кIукI течиз,
Гьар савдада вичин чIиб гваз - мизан, юкI течиз.
Япал кIуфна, теселли гуз жеда серрефдин,
Далдам гвачиз, лигендин кIан гатаз физава.


Югъди-йифди бягьсинава, тарашни чапхун,
Рахадайла акI кьада вич - гунагьсуз ахун.
Асулдай яз мизан гвайди тфенг-гьенефдин,
Ам уьмуьрдив, къумарал хьиз, къугъваз физава.

Теселлияр гудай мал я, къачудай мал туш,
А савдадал гьикьван гзаф хьайитIан алтIуш.
Чи эхир кун ашкара я, рикI хьуй эшрефдин,
Фикирмир, жув виридалай яргъаз физава.

Эй, Фейзудин, бес видини тушни теселли?
Жува тамам ийизвани на буржи сейли?
Гьикьван вуна тухвайтIани и уьмуьр кефли,
Са суалдиз жаваб кIанда: вуч гваз физава?
19.10.2006.


* * *
Хва хана дидеди - вилерин дамах!
Хва хана дидеди - эллерин дамах!
Ам жеда миллетдин селлерин даях,
Жуван халкь, жуван чил хуьз чир жедай хва.

Хвена ам дидеди, вичикай атIуз,
Хвена ам дигеди, чиликай атIуз.
Бубади къаст гана, рикIикай атIуз:
“Хьухь багъри накьвадин къадир чидай хва!”

Атана агакьна чIехи хьана хва.
Дидени, бубани рехи хьана, хва.
Кьегьалдал кьару я гьам халкь, гьам арха,
Умуд я миллетдин хийир чидай хва.

Шарвилидиз кутугай буй ганва адаз,
Давудаз ухшар тир суй ганва адаз,
Дагъларин лекьери гьуй ганва адаз,
Хьухь жуван эвелни эхир чидай хва.

Амма куьз бубадиз авач къе кьарай,
Хцелай иладриз авач хьи са гьай.
Мецикай, къецикай атIана икI пай,
Низ чидай жедайди пехир жедай хва…

Ша чIурмир, веледар, куь диб, куь бине,
Дидеяр, бубаяр вине яхъ куьне.
Багъривал, лезгивал техвейтIа рикIе,
Халкьдикай эхирни нехир жеда, хва.

1998.


* * *

Зурбабур тир, эхь, лезгийрин бубаяр,
Куьз квахьна бес Шарванарни Къубаяр?

Бед хесетар акатна чак, лезгийрик,
Дегиш хьана къилих патан ивийрик.

Абил маса гайи стха Хаина
Гьанлай инихъ гьасилна бул хаинар.

Мердбур тушир, гьелбет, вири бубаяр,
Бес, гьабурал фейибур я балаяр.

А бубайри жемят маса гайид я,
А бубайри душманд гьаят хвейид я.

Са бубайри чан гудайла турарик,
Са бубайри чанар хвенай валарик.

Садбур чил хуьз хьана къизгъин женгера,
Садбур кьил хуьз чуьнуьх хьана серкIвера.

А кьегьалар гьа женгера амукьна,
Кьил хвейибур буш тахтара ацукьна.

Кьил хуьз чирна (тум хуьз чирнач!) веледриз,
Къе тарс гузва ягъийри чи беледриз.

Чара суфра, девлетар хуш хьайибур,
Шарвилини Давуд маса гайибур.

Чакай кьегьал экъечIдайла майдандиз,
КкIидайбур, кIас гудайбур дабандиз.

Кьуд къат жеда, лукIни жеда чарадаз,
Жуван дамах, кьегьал усал аквада.

Зазни чидач, зи бубаяр вуж хьана.
Белки, абуруз кеф хьана, я гуж хьана.

Амма лезги зерре ква зи ивидик,
Ам хвейид я гьар бубади-лезгиди!

Дегь яргъарай а легьзе зал агакьна,
Яраб завай а легьзе хуьз алакьна?...

Икьван къуват куматIа са зерредик,
Вуч гьайбат квай халис лезги жуьредик!

Зи азиз халкь - эсил-несил - лезгияр,
Ша, пакдиз хуьн чак кумай и жизвияр!

И жизвийри хуьда чи ирс, миллет чи,
И жизвийри хуьда лезги хесет чи.

Дамахдалди бубайрин мерд крарал,
Айиб тегъин барка алай турарал!

Ша, хкудин яд хесетрин жизвияр,
ЛукIар ятIа, фад дегишин ивияр.

Чи къуьнерал пак тир буржи, пар ала -
Чал виридал Лезги лугьур тIвар ала.

Къуй, ягърай чун Алпан гъуцра сафунай,
Нур чкIурай гьар са лезги гафунай.

22.10.2001.

Поэзия - ашна зи

- Вири гадра - тек са зун яхъ! РикIиз ашкъи
гъваш на зи!
- Эхь! Анжах са вун кьуна за, Поэзия -
ашна зи!
Амма вун куьз идаз-адаз пар чIугвадай
“гьач!” хьана?
Йикъа садахъ галаз катиз, вун рябетсуз
кач хьана.

- Вуна зун хуьх! - лагьана на, - зун масадахъ
тефирвал.
Дин гадара! Амма на заз ийиз тахьуй
кафирвал.
Йифди-югъди, гьар гьамиша ви гъил хьуй
зи яхада,
ГьакI хьайила зун гьамиша тек ви рикIе
рахада.

- Эхь, гьамиша вун кьуна за, гьамиша ваз
къуллугъна,
Мус акуна ваз зи меци гьахъвал, дуьзвал
квадарна?
Поэзия, зи кIаниди, ви ашнайри буйругъна,
Шумудра вун шад межлисрай мад зи вилик
гадарна?

Мад вун хура гьатнава зи, абрукай вун
катнава!
Агъзуррикай ви рикI, къужах, ви ашкъи
за хкяна...
РикI кьагьардив бамишиз вун зи гарданда
гьатнава,
КIанзава заз, мад вуна зун дуьз рекьелай
эляна.

Зи сунаяр, зи халумар, назлуяр, зи бикеяр,
Поэзия, вун акурла акъвазнава пашмандиз.
Вилив хуьх на, абур суст яз, зун азад тир
легьзеяр,
Гьа чIавуз, фад, хутах зунни жуван дили
деврандиз!

2002.

Зи таватривай эхиримжи тIалабун

Къе межлисдал ша, таватар, вирибур,
КIватI хьухь, куьн зи рикIикай яд хъвайибур!
Заз кIан хьайи, зални ашукь хьайибур,
РикIин кIусар мерддиз пайиз гайибур,
Зи ашкъиди, зун ашкъиди кайибур,
ТIимил-гзаф захъди рекье шайибур,
Чеб гуьзелбур, гуьзелбуру хайибур,
Ашкъид цIай квай бубайрилай хьайибур,
КIватI хьухь вири, зи ашкъидин кIанибур,
Заз тахьунал, эй, Аллагьди гайибур!
КIватI хьухь санал, чун чал ашукь хьайибур.

Куьтягь жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз кIанзавач куь вилера пашманвал.

Вегь суфрадал нихъ вуч дердер аватIа,
За техвей гаф, белки, рикIе аматIа,
Бейкеф жемир вири санал алатIа,
Белки, квехъ зи дувулдикай галатIа,
Лугьуз тахьай рикIин сир нив гуматIа,
Лагьана тур: суьгьбет санал кьаматIа!
Ша къужахдиз, килиг зак кьуш куматIа,
Я захъ галаз хъша, гьакьван кIаматIа!..

Куьтягь жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз кIанзавач куь вилера пашманвал.

Тават, суна, тавар, гуьзел, лейлияр,
Ягънай за квез гьикьван ашкъид лирлияр!
За квев туна шумудни са дердияр,
Чи цаварай фенай гьикьван къарнияр,
Чаз мес хьанай гьикьван векьер, пурнияр,
Зи ашкъидин къилавдин тир куьнуьяр,
Гъайра кума: яраб хьана куьн ни яр..?
Зи рикI тIазва, рехъни хьанва куьруь, яр,
Къе зи рикIе гьатнава куьн вири, яр,
Дад хгузмач чандиз гьич са куьни, яр,
Ялзамач зун я шегьерди, хуьруь, яр,
Агьил хьанва заз кIан хьайи гьуьруьяр.

Куьтягъ жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз кIанзавач куь рикIера пашманвал.

Амма зи вил квехъ гьар садахъ галама.
Куьн паталди зун гьа пендал алама.
Зи умуд квач, квехъ гьардахъ зав кар ама,
Гьар са кIвале хкягъай куь яр ама.
(Закай вучда, кесиб шаир - ярама),
Рекьидалди гьардаз залай чар ама,
(Квез весида зи ашкъидин цIар ама).
Куь гъил кьуна, темен - ширин пар ама,
Зун хъфизва, бегьердаллай тар ама.

Куьтягь хьана и чилел зи мугьманвал.
Зав вахце, за хутахда куь пашманвал…

2002.


Куьре

Лезги чилел лекьерин муг,
Баркадин макан я Куьре.
Чи бубайри и чил, и руг
Хвена, тур девран я Куьре.

Зи Куьредин баркаван чил
Тамар, багълар, булахар я.
Алпан тарих, лекьерин кьуьл,
Лезги чилин дамахар я.

Мегъ пад - дагълар, регъ пад - Каспи,
Нер-кIеледлай Алпандал кьван
Гьар са касдив магьир кеспи:
Гам храда, атIуда къван.

Тик кукIушар - Шагьни Шалбуз,
Каспи гьуьлни Гергер, Самур
Агъсакъалар я чаз тарс гуз -
Чи къилихдин терсвал, сабур...

Бегьердал бул багълар, никIер
Гьар жуьредин нямет авай.
Цур-кIелеяр, машгьур хуьрер
Гьар са кIвале гьуьрмет авай.

Зи Куьредин иер рушар
Чар булахрин гевгьерар я.
Картар, къветер, чубарукар
Багъдин сечме бегьерар я.

Терсепул, Кьелягь, Шаракун,
Цурни Кра, Гияр шегьер.
Руьгьдин лувар я куьн акун,
Тарихдин гелер - куь къванер.

Алпан - таратI вине кьуна,
Пакдиз хвена лекьерин тIвар.
Шарр-Гира, тур гъиле кьуна,
Дарбадагънай чи душманар.

Гьар лезги тIвар кьакьан тIвар я,
Кьакьан я чи дагълар, сувар.
Лезги чилин кьулан тар я,
Куьре я чи руьгьдин лувар.

Гьар заманда мазан, баяд...
Куьредин тIвар вине хьана:
Мелик, Саид, Эмин, Саяд,
Сулейман... гьар хуьре хьана.

Халкьдин кьегьал рухвайрикай
Багьа я чаз Шарр-Гиран тIвар.
Ватан хвена мидяйрикай,
Шаракундал ацукьай шарр.

Лезги чилел лекьерин муг,
Баркадин макан я Куьре.
Чи бубайри и чил, и руг
Хвена, тур девран я Куьре.

01.01.2008.

* * *

Халкьдин ширин авазар
Зи нефес, зи гьава я.
Гьар гафуна ава зар,
Мелгьемдилай дава я.

Кьеб эчIягъиз лугьудай
Лайлайрин сес дидедин,
Тик къелеяр къачудай
Туьнт макьамар дяведин.

Лезги мани чи тур я,
Чил, чIал хуьзвай асирра.
Ам гъуцарин хатур я,
Фараш жезвай несилра.

Къуй, хуьрай чи маниди
ТIямар лезги булахдин.
Мани чан я, мани - дин,
Руьгь я хуррам дамахдин.

27.12.2005.

* * *

КIири Бубадин гелерал
Гьелелиг чIур акъалтнавач.
Чи кIвалерал, чи хуьрерал
Гьелелиг цIур акьалтнавач.

Кьулан вацIун са хел кьванни
Гьелелиг чав гумазама.
Канаб къурун са хьел кьванни
Хьелерганда амазама.

Лезги дагълар - Шагьни Шалбуз
Лезги чилин руквадалла.
Гьелелиг чун къенин юкъуз
Чи бубайрин накьвадалла.

Гьеле сад я къе Дагъустан,
Чун суфрадихъ агудзавач.
Шукур Аллагь! КIваляй жуван
Чун гьелелиг акъудзавач.

Амма пака къведа са хан,
“ЭкъечI кIваляй!” - лугьуда чаз.
Фу жагъич чаз силин, мухан,
Фу гурай бес шумуда чаз!?

Угь-цIугь авун пака геж я,
Къе хуьн тавур жуван кIвал-югъ
Ам чарадаз жезвай кьеж я.
ЛукIвал жеда чаз хас къуллугъ.

АкI тахьурай, пака ваъ! Къе!
Вун ахварай ават, зи халкь!
Чи намусдин женгин рекье
Хуьх девлетни гъейрат, зи халкь!

Гьажи Давудни Ярагъи
Аламачни бес чи рикIел!
Чи рикI, чи руьгь, кичI синагъиз,
Женгинин шив ала гъенел.

1995.

* * *

Жуван катран кIвачера къван,
Чара пехърен рум тежен чун.
Чара къулал ргаз къажгъан,
А гурмагъдал гум тежен чун.

Мердвал гьинва бубайриз хас,
Кьегьалвили кьунвани пас?
Лезгивилин квадарна мас,
Чара гъиле мум тежен чун.

Лам буба кьаз, чакъал - мирес,
Къаргъиш хьанва “миллетперес”.
Рехидакай кьуна иес,
Чара сикIрен тум тежен чун.

Жувандакай хана рахаз,
Патандакай стхаяр кьаз,
Арас вацIуз лугьуз Араз,
Садвал течир къум тежен чун.

Мецел - фитне, гьалтайла пуд,
Базар жеда авайла кьуд.
- Зун! Зун! - лугьуз юзуриз гъуд,
Марф квачир къукърум тежен чун.

Фейзудинан рикIе киркIир
Хьайиди туш, гьич гардан кIир.
Душманд хура акIидай кIир...
Амма лавгъа лум тежен чун.

2001.