Новости
Кюринский волшебник ( Нажмудину Шихнабиеву – 70 лет) «Лезги газет» № 22 от 1 июня 2017 года
И йикъара чи дуст, санал са йисара ДГУ-дин филологиядин факультетда кIелай, адалай кьулухъни сих алакъаяр хуьзвай, чи газетдин амадагрикайни сад тир Нажмудин Кьадиевич Шихнабиеван 70 йис тамам жезва. Яратмишзавай кас патал им лап чрай эсерар кIелзавайбурун суфрадал гъидай, кутугай вахт я.
Нажмудин Шихнабиевни гьакI я. Ада уьмуьрдин гьар са уламдин писни хъсан, эниш-хуш вичин рикIелди гьисснава. Лап аял яз кьилелай буба алатай хци гегьенш, адлу, экуь уьмуьрдихъди, датIана умудрин эрк кваз, еримишиз хьана.
Хайиди тир Шихидхуьре (Сулейман-Стальский район) юкьван школа, Махачкъалада вуз акьалтIарна, ада вичин вири уьмуьр ва алакьунарни акьалтзавай несилриз дидед чIалай ва литературадай дерин чирвилер гуниз ва абурук ахлакьдин виниз тир ерияр кутуниз бахшна.
Ам гилани школадин ва хайи райондин кар алай муаллимрикай сад я.
Амма писатель-гьикаятчи яз, ада республикадин дережада вичин тIвар сейли авунвайдал шак алач. Лезги кIелзавайбурув адан “Куьредин билбил”, “Мехъер”, “Уьмуьрдин декьикьаяр”, “Куьредин аламатар” ктабар, цIудралди хъсан очеркар, къаравилияр, шиирар, басняяр, маса эсерар агакьнава.
Зи фикир я, Шихнабиеван яратмишунрин алем гьелелиг ахъай тавунвай сандух хьиз я. ГьикI хьи, ада гьеле мектебда амаз кхьизвай.
Даггосуниверситетда кIелайдалай кьулухъ ада урус ва лезги чIаларал вичин къелем ахтармишзава. Гьам гьикаятда, гьам шииратда, гьам критикада, публицистикада ада вичин мумкинвилер раижзава. Амма а затIар майдандиз акъудиз садрани тади къачур кас туш. Им хъсанвал яни, писвал яни, завай лугьуз жезвач. Амма са кар чида: Нажмудин Шихнабиеван яратмишунрал, бажарагъдал чи гьикаятдин лап нуфузлу векилри кьарувалзавай. Абурун жергеда “Дуствал” альманахдин редакторар хьайи Межид Гьажиев, Буба Гьажикъулиев, Даггиздин редактор Мурадхан Шихвердиев, писатель Абдулбари Магьмудов, маса ксар авай. Межид Гьажиев иллаки жегьил бажарагърин — гьикаятчийрин амадаг тир. Адаз М.Шихнабиева гьикаядин сюжет туькIуьрунин, ам ачухарунин кьетIенвилер, чIалан михьивал ва девлетлувал (рангаралди, ибарайралди) хуш тир. Жегьил писателрин гзаф совещанийрал чи секциядин руководитель хьайи чIехи устадди жегьил авторрин тереф хуьдайвал, абур руьгьламишдайвал зи рикIелай садрани алатдач.
Н.Шихнабиеван саки вири ктабриз за рецензияр гана, хейлин новеллаяр зи гъилелай газетдин чинрал атана. Абурукай гьар сада кIелдайбурун патай еке итиж (интерес) арадал гъайидини зи рикIел алама. А эсеррин арада “Бубадин дуркIун”, “Дидедин гьарай”, “КIвалин референдум”, “Кьилерикай баллада” ва масабур ава. Абур уьмуьрдин лап важиблу месэлайриз талукьбур я. Кьилин месэла — инсан ва инсанвал хуьн…
Гьикаядин эсер кIелдайдаз мукьва ва хуш ийизвайди, сифте нубатда, адан художественный чIалан парча я. А затI “хурунин” жигьетдай Н.Шихнабиев устад тирди адан гьар гьи шей кIелайтIани успат жеда.
“Я кIвал къени хьайи Рамалдан, чи кьведан дердерни сад хьайила, дарман жагъида. КIанзавайди садра кардик кьил кутун я…”
(“Виш манатдин савда” гьикаядай).
“Захъ кьве дуст ава: Успат ва Къудрат. Зи тIварни за квез лугьун — Пудрат. Дустар тушир гьа, лап къеневай рикIер хьтинбур!..”
(“Пудни пудкъанни кьвед…” гьикаядай).
“Цава цIун ялав къекъвезвай гатун са юкъуз зи патав са мус ятIани, са гьина ятIани, са гьикI ятIани цен галукьай хьтин мукьва-кьили, мадни ачухдиз лагьайтIа, вичиз хийир авайла, зи кIеви яр-дуст жедай са хванахва атана…”
(“Импортдин туфлияр” гьикаядай).
Заз чиз, и гъанвай куьруь кIусарини чаз Н.Шихнабиеван чIалан кьетIенвилерикай хабар гузва.
Гьикаятчидин устадвал ада вичин эсеррин сюжет (агьвалатар кьиле фин) ачухунихъ галазни алакъалу я.
Н.Шихнабиеваз алазни-алачизни агьвалатар яргъи авун, лугьудайвал, рахунрик “артухан яд ктун” хас туш. Гаф вичин чкадал лагьайла, адахъ къуват ва метлеб жезвайди я. Чун адан вири эсеррикай рахазвач. Чи вилик “Угърийрикай угъри” тIвар алай гьикая ква.
Месэла акI кьиле физва хьи, кьилин игит вичин къаршида авай угърийрал гьикI хабарсуз йифен тама гьалтнатIа, гьакI абурун тахсиркарвални дуьздал акьалтзава. Итимар кIвализ тахтайла, абурун факъир папар, къекъвез, тамуз акъатна. Ина, тIуьна-хъвана, кефиник квай уюнбазар гьакъикъи кьегьалди желеда тунваз хьана. Гьа чпи тIуьр жунгавдин чкадал тевледа еперив кутIуннаваз.
Ингье гьикаядин эхир: “Са ара фейила куьчедай винелди ажайиб са десте атана. Вилик Къурбанан паб квай. Ада, гъиле крчара тунвай еб аваз, зи жунгав, гуьгъуьна — Мегьтеран паб, Сеферан кIел хкизвай, эхирдайни — кьве хъуьчIуьк Мегьамедаз хкизвай кьве къаз кваз, Мацадин паб.
Са арадилай абур куьчедай агъуз, кьилер куьрснавай гъуьлерни галаз, халкьдин тфу гуьгъуьна аваз, хъфена…”
Ингье, месэла — угъривал негь авун — писателди вичин эсерда гьикI гьялзаватIа. Гуя акI я, садални са гужни акьалтзавач. Вучиз лагьайтIа, кхьенвай тегьер кIелдайдал залан пар эциг тийирди я. Са касни герек авачир хъутIалра твазвач, гьарма сад вичин чкадал ала ва герек вахтунда макьсаддивни агакьзава…
Вичин вири уьмуьрда хайи хуьре кIвалахиз ада лап хъсан аялар тербияламишна.
Идалайни башкъа, ам районда ва республикада кьиле физвай важиблу вири вакъиайрин шерикчи ва иштиракчини я. Месела, Кьасумхуьрел “Куьредин ярар” культурадин центр тешкилунин кьиле хьайи ксарикайни сад гьам я. Гилани анин активный иштиракчи хьунал ада дамахзава.
Лезги чIалан ва литературадин гзаф мярекатрал ам вичин фикир-акьалтIай дуьз къиметар гваз экъечIда. Хейлин учебникрикни методикадин пособийрик адан пай ква.
Чна чи дустуниз ва амадагдиз агакьнавай дережаяр рикIин сидкьидай мубаракзава:
Гьам Къубада, гьам Куьреда
Ви тIвар я сейли.
Кьиле твах рехъ гьа жуьреда
Крарив ферли.
Икрамзава ваз рикIивай
КIелчийри, устад.
Зайиф тахьуй са чIавузни
Ви теснифрин дад…
Мердали Жалилов, литературадин отделдин редактор
Количество показов: 1565
05.06.2017
