Сулейман-Стальский район
Версия для слабовидящих

№№63,64

ТЕБРИК


abilov2.jpg12-декабрдиз, вири россиянвийри хьиз, чи районэгьлийрини государстводин сувар - Россиядин Федерациядин Конституциядин Югъ къейдзава.
Вичин 23 йис тамам хьун цIи чна къейдзавай Россиядин Федерациядин Конституция кьабулуникай Россиядин государственностдин тарихда лап важиблу вакъиа хьана, ада Россия демократвилелди вилик финин чеб дуьньядин сообществода вирида гьисаба кьунвай принципрал элячIун лишанламишна.
Муракаб гзаф кьадар гьерекатрихъ ва вакъиайрихъ галаз алакъалу яз хьайи алатнавай йисара, элячIунин девирдин четинвилер гьалтнатIани, Россияди демокра¬тия кIвачел акьалдарунин, политический ва экономический реформаяр кьиле тухунин рекье, инсандин ихтиярар ва азадвилер пайгардаказ хуьн патал шартIар яратмишунин, адалатлу государстводин ва гражданвилин обществодин дибар мягькемарунин рекье виликди еке кам къачуна.
Эхиримжи йисара уьмуьрдиз кечирмишай, обществодин уьмуьрда хъсанвилихъ арадал къвезвай дегишвилери Россия социальный прогрессдин, Россиядин экономикадин къудратлувал ва руьгьдин гьуьндуьрвал арадал хкунин рекье аваз галай-галайвал мадни вилик фин патал къулай шартIар яратмишзава. Дагъустандин халкь Россиядин Конституциядиз кIевелай вафалу хьун, ам конституционный къурулушдин, государстводин интересрин къаравулда кIевелай акъвазиз гьазур яз хьун - им дагъустанвийри адан девирда уьлкведин вилик акъвазнавай жавабдар месэлаяр гьялуник лайихлу пай кутунин заминвал я.
 Играми районэгьлияр, за квез государстводин сувар - Россиядин Федерациядин Конституциядин Югъ рикIин сидкьидай мубаракзава. Заз квехъ мягькем сагъламвал, ислягьвал ва хушбахтвал, Дагъустандин, чи чIехи Ватандин - Россиядин абадвал патал вири крара агалкьунар хьун кIанзава.

«Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Н. Абдулмуталибов


«Сад тир Россия» ВПП-дин чкадин отделенида

Гьахъ-гьисабдин конференция

Алай йисан 2-декабрдиз райадминистрациядин заседанийрин залда «Сад тир Россия» Вирироссиядин политический партиядин Сулейман-Стальский чкадин отделенидин гьахъ-гьисабдинни сечкидин 20-конференция кьиле фена.
Анал партиядин чкадин политический Советдин, контрольно-ревизионный комиссиядин гьахъ-гьисабрихъ яб акална, чкадин отделенидин секретарь, политсоветдин ва контрольно-ревизионный комиссиядин составар хкяна.
Конференциядин кIвалахда «Сад тир Россия» ВПП-дин чкадин сифтегьан 42 отделенидай хкянавай 44 делегатди, райондин администрациядин жавабдар работникри, общественный тешкилатрин руководителри, СМИ-дин векилри иштиракна.
«Сад тир Россия» политический партиядин чкадин отделенидин политсоветдин секретарь Нариман Шамсудинович Абдулмуталибов, кьилди къачуртIа, вичин гьахъ-гьисабдин докладда Россиядин Федерациядин Государственный Думадиз, Дагъустан Республикадин Халкьдин Собранидиз ва «село Юхари-Стал», «село Хпюк», «сельсовет Цмурский» муниципальный тешкилатрин Собранийриз депутатар хкягъуниз акур гьазурвилерал ва сечкияр тухунал, район ва хуьрерин поселенияр социально-экономический рекьерай вилик тухунин программаяр уьмуьрдиз кечирмишун, вилик акъвазнавай месэлаяр гьялун патал тухвай кIвалахрал гегьеншдиз акъвазна.
Докладда кьилин фикир сифтегьан организацийри терроризмдин ва диндин экстремизмдин вилик пад кьуниз талукь яз профилактикадин рекьяй тухузвай кIвалахдиз, общественный организацийрихъ галаз авай алакъа мадни сихди авуниз, акьалтзавай несил тербияламишуниз ва ихьтин маса месэлайриз ганвай.
- Райондин гележег ва абадвал патал кIвалах авун, адетар ва абурун девлетлувал хуьн, экологиядин жигьетдай гьалар жезмай кьван хъсанарун, агьалийрин сагъламвал хуьн, культура ва образование мадни вилик тухун, акьалтзавай несилдин къайгъуда хьун – ибур чи кIвалахдин мана, метлеб хьун лазим я, - къейдна Н. Ш. Абдулмуталибова.
– Райондин гележег, пакадин югъ анжах чалай, чун сад хьунилай, чи жавабдарвилелайни агалкьунрилай аслу я.
Конференциядал партиядин чкадин отделенидин контрольно-ревизионный комиссияди тухвай кIвалахдикай адан председатель Эльбрус Гьажиева гьахъ-гьисаб авуна. Адан кIвалахдизни рази жедай къимет гана.
 Конференциядал чкадин отделенидин политсоветдин членар тир Баламет Ширинов, Жабраил Асланов рахана.
Чинебан къайдада сесер гуналди конференциядин делегатри «Сад тир Россия» партиядин Сулейман-Стальский чкадин отделенидин политсоветдин секретарвиле Нариман Шамсудинович Абдулмуталибов хкя хъувуна.
 Вичиз еке ихтибар авунай Н. Ш. Абдулмуталибова делегатриз чухсагъул лагьана ва абур инанмишарна хьи, райондин экономика мягькемарун, социальный месэлаяр гьялун патал чалишмишвал ийида, вири къуватар эцигда, и кар патал хуьрерин поселенийрин кьилерихъ, депутатрихъ галаз сих алакъада аваз кIвалахда.
Эхирдай конференциядал Махачкъалада кьиле фидай «Сад тир Россия» политический партиядин Дагъустан Республикадин отделенидин 28-конференциядиз делегатар яз Нариман Абдулмуталибов, Баламет Ширинов, Мегьамедзагьид Бабаев, Жабраил Асланов ва Назим Рамазанов хкяна.
Хазран Кьасумов.

Депутатди агьалияр кьабулна

IMG_8013 [800x600].jpg«Сад тир Россия» Вирироссиядин политический партия арадал атана 15 йис тамам хьайи юкъуз (1-декабрдиз) ДР-дин Халкьдин Собранидин депутат Гьамидулагь Мегьамедова ва райондин администрациядин Кьилин везифаяр тамамарзавайди тир Лацис Оруджева хсуси месэлайрай агьалияр кьабулна. Гуьруьшда гьакIни «Сад тир Россия» партиядин чкадин отделенидин членрини, са жерге къуллугърин руководителри иштиракна.
ЦIийи Макьарин хуьруьн агъсакъалрин Советдин председателдин заместитель Рамазан Эмиргьамзаев са шумуд месэладин – аялрин бахчайриз тефизвай аялрин пулунин компенсация гунин, чилер дуьз паюнин, хуьре мини-футболдин майдан эцигунин, Ленинан куьче ва школадин вилик квай майдан аваданламишунин патахъай атанвай. Вири месэлаяр депутатди вичин гуьзчивилик кутуна ва абурай арзачидиз мукьвал вахтара жавабар гуда.
Кьасумхуьрелай тир Эльмира Шабановади вич муаллимвиле кIвалахал эцигунин патахъай депутатдивай куьмек тIалабна. Райондин школайра ачух чка хьайила, адаз кIвалах гуда.
Сардархуьряй тир Азизуллагь ва Замира Гьажиагъаевар чпиз материальный рекьяй куьмек гунин, я тахьайтIа чпиз Кьасумхуьрел яшайишдин кIвалер гунин, АгъастIалрин къазмайрилай тир Мурад Абдулаев вичиз коммерческий туьквен ачухунин карда куьмек гунин, Курхуьрелай тир уьмуьрдин юлдашар Самрат ва Айшат Шайдаевар ( и хзанда 10 кас ава) ва Сийидай тир Суна Савзиханова чпиз кIвалер эцигдай чилер гунин, Кьасумхуьрелай тир Юрий Къурбанов вич райондин Собранидин депутатвиле къалурунин карда куьмек гунин патахъай атанвай.
Депутатдин патав хсуси месэлаяр гваз гьакIни Мая Абдулгьафисова (Кьасумхуьр), Рамазан ва Сегьерназ Тагьировар (КIах-цугъ), Каспийск шегьерда яшамиш жезвай Аксана Фатахова (виликдай вичин бубадиз гайи чилин участок вичин кIвачихъ ягъунин патахъай) ва маса са шумуд кас атанвай. Гь. И. Мегьамедова арзачийриз жавабар гана, са бязи месэлаяр гьялун патал талукь къуллугъриз тапшуругъар гана.
 Лена Саидова.

Стеладин эцигунриз килигна

 photo_2016-12-02_09-09-09.jpg3-декабрдиз «Сулейман-Стальский район» муниципальный райондин Кьил Нариман Абдулмуталибов, Дагъустан Республикадин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин министерстводин отделдин начальник Агьмед Расулов, райадминистрациядин са жерге жавабдар работникарни галаз, Кьасумхуьрел вилик йисара районда кIвалах авур, халкь савадлувилин рекьел акъудуник еке пай кутур ва чпин кьадар-кьисмет райондихъ галаз алакъалу авур урус халкьдин векилриз (пешекарриз) эцигзавай стеладал фена.
 - Эхиримжи вахтара районда хъсанвилихъ жезвай дегишвилерал, гъиле кьазвай цIийи кIвалахрал, федеральный ва республикадин программаярни проектар уьмуьрдиз кечирмишунал республикадин руководстводи разивал ийизва, - лагьана Агьмед Расулова.
 – Къе и районда акур гзаф кIвалахри зунни гьейранарна. Урус халкьдин векилриз стела эцигун, районэгьлийри абур рикIера хуьн – им баркаллу кIвалах я. Вири и кIвалахрай за Нариман Шамсудиновичаз, вири районэгьлийриз рикIин сидкьидай чухсагъул лугьузва.
Гьакъикъатдани, СтIал Сулейманан тIварунихъ галай район камалэгьлийрин, мерд рухвайрин, баркаллу рушарин, зегьметкеш инсанрин макан я. Н. Ш. Абдулмуталибова лагьайвал, и проект кьилдин касдин-инвестордин пулунин такьатралди эцигзава.
Художественный кIвалахриз пулунин такьатар райондин Мергьеметлувилин фондунай гуда. Стела художник Агьмед Адилован эскизрин бинедаллаз эцигзава.
ДР-дин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин министерстводин отделдин начальник Агьмед Расулова стела эцигуниз ийизвай еке интерес акурла, стеладикай ихтилат художник Агьмед Адилова давамар хъувуна. - Стела эцигунин теклиф гъайиди райондин общественность ва Нариман Шамсудинович я, - лагьана Агьмед Адилова.
– И важиблу кIвалах кьилиз акъудунин тапшуругъ гайила завай «ваъ» лугьуз хьанач. Баркаллу кIвалах я, алахъна кIанда. Чна эцигиз гъиле кьунвай стела ачухнавай (ахъайнавай) ктабдиз ухшар жеда. Адан са чинал XIX асирдин лингвист, зурба кавказовед, лезги чIалан илимрин бине кутурбурукай сад тир Петр Карлович Усларан шикилни галаз къванцин пуд баральеф ва урус учительницадин-пешекардин къамат жеда, муькуь чинал чи районда кIвалах авур урус пешекаррин тIварар кхьида.
- Урус халкьдин векилрин - чи районда алатай асирдин 30-60-йисара кIвалах авур пешекаррин арада сифтегьан учительницадин къаматди еке чка кьазва, - лугьузва Н. Ш. Абдулмуталибова.
- ГьикI лагьайтIа, гьа йисара абуру агьалияр «мичIивилин къармахрай» акъудунин, яни агьалийриз кIел-кхьин, урус чIал чирунин карда еке зегьметар чIугуна. Урусатдай атана гьа йисара районда кIвалах авур муаллимар тир Алла Владимировна Арцук, Зинаида Ивановна Анасова ва мегьрибан маса дишегьлийрин къаматар, тIварар халкьдин рикIера къени ама.
Гаф кватай чкадал лугьуз кIанзава хьи, районда урус пешекаррикай ва абурун гьакъисагъ зегьметдикай кхьенвай ктабни акъудун планламишнава. Алай вахтунда ктабдиз материалар: шикилар, архивдин делилар, гьакIни урус пешекаррикай рикIел хкунар кIватIун давам жезва.
 Гъурбатдиз атана, адакай кьвед лагьай ватан хьайи жегьил урус рушан кьисметди ктабда еке чка кьада.
 Нариман Абдулмуталибован, Агьмед Расулован, Агьмед Ади-лован ва маса пешекаррин рахунар, къейдерни галаз, райцентрада урус халкьдин векилриз стела эцигзавайдакай гегьенш материал «Дагъустан» РГВК-дин журналистрини гьазурна.
Эхь, хъсан кIвалахар раижна кIанда, абурулай масабуруни чешне къачудайвал. Ихьтин кIвалахар районда гзаф ава, и кардал чна дамахни ийизва.
 Хазран Кьасумов. Шикилда: райондин гьакимар ва мугьманар стела эцигзавай чкадал. Шикил автординди я.

«Эллериз къадир хьайитIа…» макъала кIелайла

И. М. Яралиев хьтин хва авай чун бахтлу халкь я!

«Лезги газетдин» 43-44-нумрайра лезги халкьдин жумарт, мерд, кьегьал хва Имам Музамудинович Яралиевакай кхьенвай макъала акъатайла, лугьуз жеда хьи, лезги халкь уях хьана. Лезги халкьдин арадай акъатай кьегьал рухвайрикай сад тир И. М. Яралиеван лайихлувилер, михьи намус, халкьдихъ ялзавай руьгь къалурзавай макъала кхьинай бажарагълу журналист, вични гьахъвал, дуьзвал гвай инсан тир Абдулафис Исмаиловаз гзафбуру чухсагъул лугьузва.
Макъала гьакъикъатдив кьазвайди, Имам Музамудиновичаз СтIал Сулейманан райондин агьалийри гьуьрметзавайди фикирда кьуналди, «Лезги газетдиз» акъатай «Эллериз къадир хьайитIа…» макъала гьа авайвал «Куьредин хабарар» газетдин 59-нумрадани гана.
Имам Музамудинович вуж ятIа, ада район, республика, неинки лезги халкь, гьакI маса халкьар патални авур кьван хийирлу, къени, герек, баркалла къведай крар, гьакIни ийиз гъиле авай, фикирдик квай кIвалахар гзафбуруз чизва, аквазва. Абурукай А. Исмаилован макъаладани хейлин мисалар гъанва. Заз абурукай рахаз кIанзавач, зи фикирдалди, я и кардин лазимвални авач. ГьикI лагьайтIа, Имам Музамудиновича хъсан крар вич машгьур, раиж хьун патал ийизвайди туш. Адан рикI халкьдихъ, ватандихъ кузва. И. М. Яралиева ийизвай крар-кIвалахар инсанриз герек я, гзафбур – чарасуз.
Макъалада Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан шииррай къачунвай гзаф цIарар гъанва.
Зун инанмиш я: им дуьшуьшдин кар туш. ГьикI лагьайтIа, Имам Музамудиновичан рикI лезги литературадин классикрин, гьабурукай яз СтIал Сулейманан поэзиядал гзаф ала.
РикIел халкьдин кьегьал хва Сулейман-Стальский райондин Кьилин къуллугъдал хтай (агьалийрин тIалабуналди) 2008-йисан эхирар хуьквезва. Ада райондин администрацияда тухвай сифтегьан совещанийрикай санал лагьанай: «Играми юлдашар, районэгьлияр! И совещанида иштиракзавайбур районда кардик квай идарайрин, организацийрин руководителар, къуллугъчияр я. Чаз, районэгьлийриз, чи классик шаиррин, кьилди къачуртIа, вичин тIвар райондал алай халкьдин шаир СтIал Сулейманан шиирар чир тахьун еке айиб я. Чин тийизвайбуру чира, совещанийрал, маса мярекатрал за квевай хабар кьада». Са бязи ксари и гафар Имам Музамудиновича авур зарафатдай кьунай. Гуьгъуьнин гьафтеда кьиле фейи райадминистрациядин совещанидал И. М. Яралиева чIехи къуллугърал алай кьве касдин тIварар кьуна, абурувай хуралай СтIал Сулейманан шиирар кIелун тIалабна. Нетижа абуру гуьзлемиш тавурди хьана: кьведазни строгий выговорар гана, мад сеферда шиирар чир тахьайтIа, кIвалахдилай алудда лагьана тагькимарна. Имам Музамудиновичаз СтIал Сулейманан шиирар хуралай чида, абур ада совещанийрал, маса мярекатрал устаддаказ кIелдай. Гуьгъуьнлай совещанийра иштиракзавай къуллугъчийрини СтIал Сулейманан шиирар хуралай чирнай, гьар совещанида кьвед-пуд касди абур кIелдай. Им И. М. Яралиева кьил кутуналди районда авур хъсан кIвалахрикай сад я.
Лезги классикрин эсерар, лезги адетар, тарих чин тийизвайди гьихьтин лезги хьурай? Зи рикIелай И. М. Яралиев Дербент шегьердин Кьилин къуллугъдал хъфидайла (имни ада гзаф дербентвийрин, общественный тешкилатрин тIалабуналди ийизвай кар тир) ДР-дин гьа чIаван президент Муху Алиева авур фендигарвилер, чIуру кьуьруькарни алатдач.
Журналист, Имам Музамудиновичан тереф хуьзвай кас яз, сечкийрин вахтунда зун са шумудра къадим Дербентда хьанай. Чинрал маскаяр, чпел женгинин формаяр алай, сарарив кьван яракьламиш хьанвай «гьамбалар», танкар, женгинин маса техника неинки чи республикадин яргъал шегьеррай, гьакIни Россиядин маса субъектрай гъана, Муху Алиева Дербент женгерин майдандиз элкъуьруьз са тIимил амай. Мадни, Имам Музамудиновичаз акси тешкилатрин векилри, организацийрин чIехибуру сечкийрин вахтунда инсанриз ачухдаказ хъсан пулар гузвай, Яралиеваз сес гумир лугьуз. Гзафбуруз чIехи къуллугъар, чилин участокар гун хиве кьунвай. Гьелбетда, Муху Алиеваз, Махачкъалада ацукьнавай ва Дербентда кIвалахзавай, халкьдин пулуналди чеб авайдалайни девлетлу ийизвай «халуйриз» Имам Музамудинович Дербентдин кьиле акъвазун хийирлу тушир. Абуруз чизвай: хъсан юрист, прокурор, генерал, михьи рикI авай, чIулавдаз чIулавди, лацудаз лацуди лугьудай Яралиева абурув шегьердин бюджетдин пулар нез, законсуз краралди чпин жибинар мадни девлетлу ийиз, халкь тарашиз тадачир. Эхирни гьахъвал винел акьалтIна: И. М. Яралиевакай къадим шегьердин Кьил, мэр хьана. Халкьди лугьузвайвал, «Имам Музамудиновича кьуьзуь шегьер жегьил, авадан хъувуна».
Жуван журналиствилин кIвалахдихъ галаз алакъалу яз заз Имам Музамудинович, адан хзан, кьилди къачуртIа, дах Музамудин Къазимамедович буба фадлай хъсандиз чида. За квез рикIел гъил эцигна лугьун: Музамудин буба хьтин инсандихъ усал веледар жедач!
Са кьадар яшариз акъатнаватIани, вичи лугьузвайвал, «ацукьдай кIвал, недай фу, алукIдай партал аватIани», М. Яралиева КФХ тешкилнава, ичер гьасилзава. «Заз гадарнавай чил акурла гьайиф атана, багъ кутурди я» - лагьана ада зи суалдиз жаваб яз.
Музамудин бубадивай несигьатдин тарсар къачур И. Яралиевакай халкьдихъ рикI кузвай хвани хьана. Катран мукай анжах картар къарагъда, лугьузва камаллу мисалда. Имам Музамудиновичан гада, гьа буба хьиз гъил ачух, рикI михьи Азиз, ада ийизвай мергьеметлу кIвалахар, крарни заз чида, ван хьана. Кьилди къачуртIа, Азиз Яралиева ЦIийи поселокда шегьредин къерех тирвал парк-аллея эцигдайла, и кардиз манийвалзавай туьквенар чукIурай са шумуд касдив вичин гьалалдин 5 миллион манат пул вахкана. Азиз Имамовича чи спортсменриз гузвай куьмекдикайни, гъалибвилер гваз хтайла абур къаршиламишзавай гьалдикайни халкь хабардар я.
Халис Яралиеврин тухумдин векил, бубадал атай хва я. Баркалла!
 И. М. Яралиева вичин пулунин такьатралди ва я адан куьмекдалди промышленностдин, хуьруьн майишатдин карханаяр арадал гъанва, спортдин, образованидин, культурадин объектар эцигнава, са шумуд гъилени ава. Бес анра кIвалахзавайбур, гьа идалди чпин хзанар хуьзвайбур чи инсанар тушни? КIвалахдай чкаяр хьайила, патарилай райондиз хтанвай жегьилрин кьадарни артух хьанва.
«Эллериз къадир хьайитIа…» макъалада А. Исмаилова дуьз кхьизва: «С.-Стальский район вири рекьерай республикада кIвенкIвечи чкадал хьун дуьшуьшдин кар туш. Нариман Абдулмуталибова вичи лугьузвайвал, «район вилик финин бинеяр эцигайди Имам Музамудинович я. Ада кутур ва фикирдиз къачур кIвалахар чна давамарзава». Лап гьахълу гафар я.
И. М. Яралиев чи райондиз кIвалахал хтайла районда чукIун тавунвай гьич са карханани амачир. Имам Музамудиновича яваш-яваш абур арадал хкана, къе тек са кIвенкIвечи карханайрин кьадар 20-далай артух я.
Гьуьрметлу кIелзавайди. Винидихъ чун рахазвай макъаладиз тамамдаказ баянар гуз, И. М. Яралиевакай, ада авунвай ва ийизвай хъсан кIвалахрикай рахаз хьайитIа, макъала лап чIехиди жеда. Жуван фикирар заз ихьтин гафаралди куьтягьиз кIанзава: Имам Музамудиновичан къадир къени ниятрин инсанриз авайди я. Мадни, И. М. Яралиев хьтин хва авай лезги халкь бахтлу я!
Хазран Кьасумов, РФ-дин журналистрин Союздин член.

Шаир ва журналист Абидин Камилован 65 тамам хьуниз талукь яз

 Юбилярдиз мугьманда

Алай йисуз вичи чи райондин «Куьредин хабарар» газетда 35 йисалай виниз галатун тийижиз кIвалахзавай чи ялавлу журналист ва шаир, Дагъустандин культурадин лайихлу работник, общественник, адалатлу хзандин кьил ва хъсан инсан Абидин Камилова вичин уьмуьрдин 65-гатфар шад гьалара къаршиламишзава.
Композиторар тир Майина Абдулмуталибовади, Къагьриман Ибрагьимова, Насир Шихмурадова ва масабуру 30-далай виниз адан шиирриз манийрин гуьзел авазар теснифнава, абур лезги межлисрал ва мехъеррал еке ашкъидивди тамамарзава, халкьдини хушвилелди кьабулзава.
И йикъара районда кардик квай чи ЦIийи поселокдин юкьван школадин телевиденидин десте аялар шаир Абидин Камиловаз мугьман хьана. Абуру шаирдихъ галаз ширинлухар алай столдихъ адан уьмуьрдикай ва яратмишунрикай, гележегдин планрикай ачух суьгьбет кьиле тухвана, гуьгъуьнлай абур адан яшайишдин шартIарихъ галазни мукьувай таниш хьана.
Юбилярди вичин тIварцIелди атана вичихъ галаз ачух суьгьбет кьиле тухунай, милли эдебиятдиз, медениятдиз майилвал авунай аялриз рикIин сидкьидай чухсагъул лагьана, абурухъ кIелунра, гележегдин уьмуьрда ва яратмишунрин кардани еке агалкьунар хьана кIанзавайди къейдна.
Эхирдай ада анал вичин са шумуд шиирни кIелна ва вичин патай савкьват яз аялриз алай йисуз чапдай акъуднавай «Манияр – зи руьгьдин лувар» ктаб багъишна.
Заира Селягьова, ЦIийи поселокдин юкьван школадин лезги чIаланни литературадин муаллим.

 Метлеблу акция

Малум тирвал, гьар йисуз 1-декабрдиз СПИД-дихъ галаз женг чIугунин Виридуьньядин югъ къейд ийизва. Идахъ галаз алакъалу яз районда цIийиз хкянавай Жегьилрин парламентди «СПИД-диз – ваъ!» лишандик кваз акция кьиле тухвана.
Районда кардик квай И. Гь. Тагьирован тIварунихъ галай Россиядин халкьарин адетрин культурадин Центрдин гегьенш гьаятда тещкилай и мярекатда Жегьилрин парламентдин членри ва Кьасумхуьруьн 1-нумрадин юкьван школадин аялри активвилелди иштиракна. Кьилди къачуртIа, и школадин 80 аялди дуьз къайдада жергейра акъвазуналди, чпикай «СПИДУ – НЕТ» гафар «кхьена».
 Школадин тешкилатчи Айишат Кьасумовади чаз лагьайвал, чеб жергейра акъвазна ихьтин гафар арадал гъун школьникар патал сифте ийизвай кар тир, гьавиляй абур виликамаз гьазурни хьанвай.
Гуьгъуьнлай школадин чIехи классра кIелзавай 10 аялди СПИД-диз акси яз Жегьилрин парламентди акъуднавай анкетаяр къалурна, хаталу и азардикай, ам арадал атуникай ва адахъ галаз женг чIугун патал вилик акъвазнавай везифайрикай рахунар авуна.
 - Ихьтин акция районда сифте яз тухузва, - лагьана чаз Жегьилрин парламентдин член, «сельсовет Касумкентский» хуьруьн поселенидин Собранидин депутат Мегьамед Алиева.
 – И мярекатда лап активнидаказ иштиракай школьникриз чухсагъул лугьуналди, инанмишвал ийиз кIанзава хьи, мярекатди вичин хъсан нетижани гуда.
Хаталу азаррихъ, чIуру кIвалахрихъ галаз женг чIугунин кIвалах Жегьилрин парламентди къенлай кьулухъни давамда.
 Хазран Кьасумов.

Инвестиционный проектар – кардик

«Паласада» манийринни авазрин ван кьилеллаз багълар кутазва

IMG_8051 [800x600].jpgДекабрдин вацран 3-югъ, вилик квай йикъар къай квайбур, куьлуь хьана марф къвазвайбур хьанатIани, гатуз хьиз рагъ авайбур хьана.
Им гьар кткана жезвай кар туш. Идалайни зун маса карди тажубарна. Мугьманар, гзаф кьадар инсанар, далдам-зуьрне, манияр-кьуьлер, бул няметар алаз ачухнавай суфра, кутазвай ичин багълар…
Ваъ, фадлай журналиствиле кIвалахзавай, са кьадар яшар хьанвай инсан яз, вири и кIвалахар санал хьун заз икьван гагьда акурди туш. Вични – хуьруьвай 5-6 километрдин яргъа авай паласада. КIелзавайбурузни и кар итижлу жеда. Гьавиляй агъадихъ заз винидихъ тIварар кьур вири кIвалахрикай (абур сад-садахъ галаз алакъалу ятIани) галай-галайвал рахаз кIанзава.
Вини СтIалрин хуьруьн поселенидин сергьятда инвесторди тешкилнавай «Паласа» ООО-да интенсивный къайдадин (шпалерриз акъуднавай) ичин багълар кутаз эгечIнавайдакай «Куьредин хабарар» газетдин 59-нумрада гегьенш материал (хейлин шикиларни галаз) ганай. И проект вири республикада раиж хьанва.
Проектдихъ, ам кьилиз акъудзавай гьалдихъ галаз чкадал таниш хьун патал райондиз ДР-дин министерствойрин руководителар, жавабдар пешекарар, федеральный ва республиканский СМИ-рин векилар къвезва.
Алатай киш юкъуз райондиз Дагъустан Республикадин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин министерстводин набататчивилин отделдин начальник Агьмед Расулов мугьман хьана. Йикъан сятдин 12-дан зураз Агьмед Расулов, муниципальный райондин Кьил Нариман Абдулмуталибов, райадминистрациядин Кьилин везифаяр тамамарзавайди тир Лацис Оруджев, администрациядин Кьилин заместитель Саид Темирханов, райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин начальник Мегьамедзагьид Бабаев, информационный агентстводин руководитель Жабраил Асланов, жавабдар маса работникар, «Дагъустан» РГВК-дин, Кьасумхуьруьн телевиденидин, «Куьредин хабарар» газетдин, райондин сайтдин журналистарни галаз, Вини СтIалрин паласада багълар кутазвай участокдиз фена.
Механизаторар, рабочияр кIвалахдик квай. Амма багъдин кьилихъ галай кьван инсанар, машинар, иллаки инал-анал цIай хъувуна ргаз эцигнавай къажгъанар акурла, гзафбур мягьтел хьана.
Машинрай райондин гьакимар, министерстводин векилар эвичIнамазди, паласадиз зуьрне-далдамдин, манийрин ванер чкIана. Гзаф кьадар инсанар, багъда кIвалахзавай пешекарар, рабочияр кIватI хьана, концерт башламишна. Инвесторди гъиле кьунвай проект кьилиз акъудунив эгечIун ва кIвалахзавай зегьметчияр ашкъиламишун патал райондин Культурадин Дворецдин агитбригада (абур советрин девирдин йисара кардик квайди тир, чи районда и хъсан адетни кIвачел акьалдар хъийизва) мугьман хьанвай. Концертдин программа машгьур тамада, манидар ва музыкант Мурвет Милагьимова ачухна ва кьиле тухвана. Сад-садан гуьгъуьналлаз майдандиз экъечIиз, гьевескарар тир Закир Алискерова («Зарафатдин мани»), Селимат Гьажиевади («Зегьметчи гъилер»), Маила Яхьяевади («Назлу жейран»), Расул Абдулкибирова («Хва я зун»), Тофик Мегьамедова («Аран»), Азим Ризаева («Дагъдавай марал»), Мурвет Милагьимова («АцIанва зи рикI»), Мамед Муслимова («Лирикадин мани») манияр лагьана, кIватI хьанвайбуру кьуьлер авуна.
Концертдин программадилай гуьгъуьниз паласада лезги халкьдин милли хуьрекрив, ширинлухрив, Рычал ятаривни сокрив, СтIалрин ичерив… безетмишнавай суфра ачухна. Суфрадал хьра чранвай таза фу, хпен ниси, ругунвай таза лапагдин як, шурпа атайла, межлис мадни гурлу хьана.
Мисалда лугьузвайвал, ихьтин чкадал тухдазни гишин хъижеда.
- Багъ кутунал машгъул пешекаррин, механизаторрин, рабочийрин гуьгьуьл къачун яз атунай, паласадин кьилел концертдин программа къалурунай, бул няметрив ацIанвай суфра ачухунай чна инвестордиз, райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибоваз, амай руководителриз рикIин сидкьидай чухсагъул лугьузва, ихьтин крари зегьметчийрин гуьгьуьлар хкажзава, - лагьана чаз багъманчи Гуьлгуьм Насрулаева.
– Гьакъикъатдани, районда бубайрин хъсан адетар хуьзва, абур къвезмай несилрал агакьарзава. Ихьтин крар-кIвалахар акурла, рикIел «Паласада мелер ава…» мани хуьквезва. Манийрихъ, авазрихъ яб акалай, милли няметар дадмишай, ял ягъай, райондин гьакимар нубатдин сеферда атуни гуьгьуьл хкажай рабочиярни механизаторар кIвалахрив эгечI хъувуна.
И арада лафетра цадай къелемарни аваз багъдиз кьве тракторни хтана.
Нариман Абдулмуталибов, Агьмед Расулов, амай пешекарар багъда къелемар цанвай участокдиз фена, тухванвай кIвалахрал абуру разивал къалурна.
- Республикада интенсивный багълар кутунвай маса муниципалитетар авани? – и суал за ДР-дин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин министерстводин отделдин начальник Агьмед Расуловаз гана.
- Авазва. Эхиримжи сад-кьве йисан къене Дагъустан Республикада са бязи муниципалитетри интенсивный багълар кутунва, - лагьана А. Расулова. – Амма багъларин майданар чIехи туш – 15-25 гектар. Гьелбетда, ихьтин цIийи жуьредин багълар кутун – им республика патал цIийивал я. Сад лагьана чIехи майданра ихьтин багълар кутадай жуьрэт гзафбуру ийизвач, сад-вад гектарда кутазва, килигзава гьихьтин нетижа жедатIа. Сулейман-Стальский районда гъиле кьунвай проект – 250 гектарда интенсивный багълар кутун – им республикада къенин йикъалди виридалайни чIехиди я.
Малум хьайивал, «Паласа» ООО-да гъиле кьунвай проектдин къимет саки 400 миллион манат я. Алай йисуз ина 35 гектарда багълар кутада.
Вири майданра чиликай цин турбаяр тухвана, столбаяр акIурнава (чиливай абурун кьакьанвал 3 метр я), абурай 4 жерге симер чIугунва.
Райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин начальник Мегьамедзагьид Бабаева чаз лагьайвал, исятда цазвай къелемар Сербиядай хкизвайбур я. 35 гектардиз 11-12 агъзур къелем фида. Къелемар гьакIни Италиядай хкизва. Сербиядин къелемрин тафаватлувал адакай ибарат я хьи, къелем цайи 8 вацралай ада бегьер гъизва. Къелемдин кьакьанвал 3-3,20 метр жеда. Ихьтин багъларин 1 гектардин бегьерлувал 60 тонндилай виниз я. Лугьуз жеда хьи, багълар кутуниз акъатай харжар 4-5 йисалай арадал хкведа.
Алай вахтунда багъда 200 кас рабочийри ва механизаторри кIвалахзава. Абурун кIвалахдин юкьван мажиб 15 агъзур манатдилай виниз я. Чаз акурвал, рабочийри къелемар цазва. Гуьгъуьналлаз абуруз трактордихъ галай опрыскивателралди яд гузва.
М. Бабаева чаз лагьайвал, инвестиционный проект са шумуд паюникай ибарат я. Багъ кутуна акьалтIарайла, проектдин 2-пай яз, «Паласа» ООО-да логистический центр, емишар гьялдай цех эцигда.
Багъдин кьилихъ 10-15 агъзур кубометрдив агакьна яд кIватIдай гьавиз эцигунин кIвалахарни кьиле физва. Яни и проект комплекснидаказ вилик фининди я.
Чаз багъ кутазвай участокда муниципальный райондин Кьил Нариман Шамсудинович Абдулмуталибовахъ галазни ихтилатар ийидай мумкинвални хьана.
- Эхиримжи йисара районда ДР-дин Кьилин «Нетижалу АПК» ва маса милли проектар, инвестиционный майданар кардик кутунин, федеральный ва республиканский программаяр кьилиз акъудунин рекьерай еке кIвалах тухванва, - лугьузва Н. Ш. Абдулмуталибова. – Ибур са кар арадал акъатуниз, вилик финиз хъсан шартIар яратмишдай себебар я. Кьилди багъманчивиликай рахайтIа, ам йисандавай-суз вилик физва.
Чилерин 60 процентдилай виниз майданра багъларни уьзуьмлухар кутунвайди фикирда кьуртIа, и кар якъин жезва. Алатай йисуз районда сифте яз 15 гектарда интенсивный, саки 100 гектарда промышленный багълар кутуна. Ингье, гила «Паласа» ООО-да и рекьяй зурба проект кьилиз акъудзава.
Гьелбетда, ибур пулунин такьатрихъ галаз алакъалу месэлаяр я. Ихьтин инвестор хьунал чна дамахзава. Багълар кутуни, вични икI чIехи майданра, чара уьлквейрай гъизвай емишар чкадал гьасилзавай, экологиядин жигьетдай михьи тир емишралди эвез авунин кардакуьмек гуда.
Гаф кватай чкадал лугьуз кIанзава хьи, районда чIехи маса проектарни кардик акатда. Мисал яз, инвестордихъ вичин сметадин къимет 800 миллион манат тир проект кардик кутадай – теплицайрин лап чIехи комплекс эцигдай, Шайдаеврин хзандихъ Цмурдал кIерецин, шуьмягъин багълар кутадай, малдарвилин ферма эцигдай фикир ава, ихьтин проектар мадни жеда. Багълар, теплицаяр кутуни, инвестиционный проектар кардик акатуни чун сифтени-сифте а кардалди шадарзава хьи, чилер ишлемишда, инсанриз кIвалахдай чкаяр жеда. Мадни, виликдай кьилдин ксари чи районда чпин инвестицияр ишлемишзавачир, гьикI лагьайтIа, хийир жеда лагьана инанмишвал авачир. Гила вири инвесторриз чилер бес жезвач. Ида къалурзава хьи, район вилик финин дуьз рекьел ала, гележегда адан экономика мадни мягькем, район абад жеда.
Текст кхьейди ва шикилар ягъайди Хазран Кьасумов я.

 Школадин дамах я Анита

15592393_185599501904920_968658654_n.jpgЦмуррин школадай машгьур генералар, алимар, муаллимар ва маса пешекарар гзаф акъатна. Абурун кар давамарун патал школада хъсан къиметар аваз кIелзавай, общественный уьмуьрда активвилелди иштиракзавай аялар гилани гзаф ава.
 Ихьтинбурукай яз кIелунин рекьяй школадин директордин заместитель Мегьамедов Сефербег Мегьамедовича сифте нубатда Анита Алибековадин (шикилда) тIвар кьуна. -
Анитади сифтегьан классрилай эгечIна вири тарсарай анжах «5» къиметар аваз кIелзава, - лугьузва С. Мегьамедова. – Ам школадин дамах я лагьайтIа, чун кIусни ягъалмиш жедач. – Адан шикил школадин Гьуьрметдин доскада ава.
Анита Алибековади 11-классда кIелзава. Вичи хъсан къиметар аваз кIелунилай гъейри, ада тарсарай агакь тийизвай аялризни куьмекар гузва.
Анитади вичин алакьунар школада ва районда тухузвай школьникрин олимпиадайра къалурзава. ИкI, ада алай кIелунин йисуз тухвай райондин олимпиадайра математикадай 2-чка ва урус чIалай 3-чка кьуна.
Общественный кIвалах-рани А. Алибековади виридаз чешне жедайвал иштиракзава. Кьилди къачуртIа, ада школада кардик квай кружокра, художественный самодеятельностдин кIвалахда, гьакIни районда школьникрин арада тухузвай КВН къугъунра, конкурсра иштиракзава, алакьунар къалурзава.
Анитади гележегдин пешедикайни къемаз фикирнава. Ам муаллимвилин пешедал ашукь я. И кардизни адан дах, боксдай тренер Шамила ва школада кьилин категория аваз муаллимвиле кIвалахзавай диде Людмилади ийизвай таъсир екеди я.
Низамлу, гзаф милаим руш тир Анита Алибековадихъ элкъвена чаз лугьуз кIанзава: вахъ кIелуна ва общественный кIвалахра агалкьунар хьурай ва ви рикIе авай мурадар кьилиз акъатрай!
Текст кхьейди ва шикил ягъайди Хазран Кьасумов я.
 

А. А. Амирасланов

И йикъара 86 йисан яшда аваз чи арадай бажарагълу руководитель, муаллим, насигьатчи, адалатлу хзандин кьил ва хъсан инсан Амирасланов Анварбег Амирасланович гьамишалугъ яз акъатна.
А. А. Амирасланов 1930-йисуз чи райондин Татарханрин хуьре лежбер хзанда хана. Хайи хуьре 1944-йисуз 7 йисан школа, 1947-йисузни Кьурагь райондин КьепIиррин хуьруьн юкьван школа акьалтIарна.
Муаллимар бес тежезвай дяведилай гуьгъуьнин йисара ада, хайи хуьруьн мектебда тарсарни гуз, 1947-1948-йисара Дербентдин педучилищеда заочныйдаказ кIелна, муаллимвилин пешекарвал къачуна. 1948-1949-йисара Ялцугърин ва КIахцугърин ирид йисан школайра тарсар гана.
1949-йисуз Дагпединститутдин тарихдин факультетдик кIелиз экечIна ва 1953-йисуз анаг акьалтIарна.
I953-1955-йисара, Шихидхуьруьн юкьван школада тарихдин тарсарни гуз, завучвал авуна. 1955-I963-йисара Курхуьруьн, 1965-йисалдини Герейханован хуьруьн юкьван школайрин директорвилин къуллугъар авуна.
Гуьгъуьнин йисара Герейханован тIварунихъ галай совхоздин райкоопдин правленидин председателвал, мад 10 йисуз муаллимвал, хуьруьн культурадин Дворецдин директорвал, I982-1995-йисарани Герейханован хуьруьн Советдин исполкомдин председателвал ва са жерге маса жавабдар къуллугъар авуна.
Гьар гьи къуллугъдал хьайитIани кIвалахдив, гележег фикирда аваз, яратмишдай къайдада эгечIун хас тир Амирасланов Анварбег Амираслановичахъ агалкьунар, коллективрани гьуьрмет ва авторитет авай.
Адан гзаф йисарин намуслу зегьметдиз лайихлу къиметни гана. ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин Указдалди 1979-йисуз адаз «ДАССР-дин школайрин лайихлу муаллим» гьуьрметдин тIвар, «РФ-дин халкьдин просвещенидин отличник» значок, ДАССР-дин просвещенидин министерстводин тIварцIихъайни са шумудра дипломар ва Гьуьрметдин грамотаяр гана.
Адан тIвар, баркаллу крар ам чидайбуру са чIавузни чпин рикIелай алуддач. Бажарагълу руководитель ва хъсан инсан Амирасланов Анварбег Амирасланович чи арадай акъатунин хажалатдин пар паюналди, чна адан хзандиз ва вири мукьва-кьилийриз башсагълугъвал гузва. Адан экуь къамат чи рикIера гьамишалугъ яз амукьда.
 Н. Ш. Абдулмуталибов, Ш. Гь. Мегьамедханов, А. И. Яралиев, Л. А. Оруджев, С. Т. Герейханов, С. М. Темирханов, Р. А. Абдулазизов, А. А. Мейланов, А. А. Гьажимурадов, Ф. Ш. Османов, Р. А. Алдыров.